پارچه‌های پولکی از ترندهای پاییز و زمستان امسال، همچنین بهار سال آینده هستند. پارچه‌های پولکی به ویژه پولک‌های درشت در فشن‌شو‌های پاییز و زمستان 2021-2022 جلب توجه می‌کردند. در فشن شو بهار 2022 نیز شاهد ادامه روند استفاده از این پارچه هستیم. همین مساله ما را برآن داشت، تا به تاریخچه‌ی پارچه‌های پولکی، متریال مورد استفاده جهت ساخت پولکها و انواع پارچه‌های پولکی بپردازیم.
پولک در گذشته
در بین سال‌های ۱۴۸۰- ۱۴۸۲ “لئوناردو‌داوینچی” طرحی برای دستگاهی تهیه کرد که با استفاده از اهرم قرقره از یک ورقه فلزی، دیسک‌های کوچکی تولید کند. از آنجایی که این دستگاه هرگز ساخته نشد به طور یقین می‌توان این دستگاه را برای ساخت پولکها به حساب آورد یا برای هدف‌های کاربردی‌تر دیگری در نظر گرفت.
پولک دوزی در دوره‌ی باستان، نمادی از ثروت و شکوه
برخی از شواهد تاریخی نشان می‌دهد که از ۲۵۰۰ سال پیش از میلاد، در دره رود سِند (مرز کشور پاکستان و هند کنونی) از پولک دوزی بر روی لباس استفاده می‌شد. در زمان مصر باستان در مقبره توتانخامون (از۱۳۲۳ قبل از میلاد تا ۱۳۴۱ قبل از میلاد) که در سال ۱۹۲۲ بازگشایی شد، بر روی لباس پادشاه مصر صفحه‌های پولکی دوخته شده بود. اولین نسخه، ناگت‌های طلایی (nuggets) بودند که به صورت دایره‌های نازک چکش‌کاری‌شده و مرکز این پولکها، سوراخ شده بودند. انبوهی از آنها در سراسر قبر توتنخامون پراکنده شده بود و با رسوبات آهن به رنگ‌های قرمز و بنفش رنگ‌آمیزی یا به شکل گُل‌هایی در طول لباس تشریفاتی او دوخته شده بود.
کلمه‌ی پولک در زبان انگلیسی (sequine)، به پول و ثروت اشاره دارد. این کلمه از کلمه عربی sikka به معنی سکه یا قالب ضرب شده، گرفته شده‌است. بنابراین دوختن فلزات و سکه‌های گران‌بها در گذشته تنها به دلیل آمادگی، برای سفر آخرت افراد متمول نبود، بلکه وسیله‌ای برای تزیین لباس افراد ثروتمند نیز محسوب می‌شد.
در طول قرن ۱۳ میلادی سکه‌های تولید شده در ونیز با نام زکینو zecchino وجود داشت. در گذشته دوختن طلا و سایر فلزات به صورت سکه بر روی لباس، به عنوان سمبلی برای باز داری از دزدی و نشان‌دادن ثروت و دارایی و شکوه بود، این موضوع را بیشتر در زندگی عشایر خاورمیانه و اروپا روبرو هستیم. علاوه بر حفظ اشیای قیمتی لباس‌های پولک‌دار در بسیاری از تمدن‌های باستان مانند هند، مصر، پرو و… جلوه‌های درخشان دفع‌کننده ی ارواح شیطانی نیز بودند.
پولک دوزی در اروپا از قرن 17 تا قرن 20 میلادی
در ربع اول قرن ۱۷ میلادی پارچه‌های سکه‌دوزی شده در میان زنان دربار، اشراف و متولین جامعه محبوب بود. پولک‌های درخشان فلزی که در قرن ۱۷، ۱۸ و ۱۹ میلادی بر روی لباس و اکسسوری‌ها کار شده بود، جلوه‌ای تجملی به آن می‌بخشید. پولکها با ورود کولی‌های مهاجر در اروپا به عنوان ابزاری برای نمایشی رفاه بر روی لباس استفاده می‌شد. این مساله سنتی بود که از دوره الیزابت در لباس‌ها دیده می‌شود. از لباس‌های این دوره می‌توان به لباسی متعلق به قرن 17 با گلدوزی و پولک‌دوزی در موزه‌ی ویکتوریا و آلبرت لندن اشاره کرد.
در قرن ۱۹ سکه‌های zecchino سرانجام منسوخ شد و پولک‌های فرانسوی مورد استقبال مردم قرار گرفت که به عنوان یکی از مولفه‌های فشن تا امروز پوشیده و شناخته می‌شود.
انواع پارچه‌های پولکی در آغاز قرن بیستم، عصر جاز و فلپرها
استفاده از پولک بر روی لباس پس از کشف مقبره توتنخامون در دهه 1920 به طور تصاعدی افزایش یافت. در پی کشف مقبره پادشاه مصر و رسانه‌ای شدن آن، مصرف پولک در لباس طراحی شده در آن دوران ترندهای مد را تغییر داد. با شکاف بیشتر اقتصادی در بافت جامعه پوشیدن انواع پارچه‌های پولکی معادل داشتن یک بیرکین (کیف معروف hermes) پوشیده شده با الماس بود.
“با آغاز قرن 20ام استفاده از الماس برای نمایش رفاه و ثروت رواج یافت”
در دهه ۱۹۲۰ میلادی پولک‌های فلزی بر روی فلپرها دوخته می‌شد که وزن زیادی داشت. فلپرهای پولکی امضای لباس زنان در این دهه بودند. زنانی که با تغییر جایگاه خود در اجتماع در دهه 1920 رانندگی می‌کنند، سیگار می‌کشند و نمادی از بی‌پروایی و بیان عقل و احساس با لباس خود هستند. لباس‌های فلپر با دامن‌هایی تا کمی زیر زانو همراه با درخشش پولکها و مهره‌ها در رقص جاز با الهام از ستارگان هالیوود شامل ستارگان فیلم‌های صامت مانند آنا می وونگ بود.
تغییرات ساختار پولک از فلز تا پلاستیک
در دهه ۱۹۳۰ با فرآیند آبکاری فلزی ژلاتین، نسخه‌ی سبک‌تری از پولک‌های فلزی تولید شد. یکی از موانع اصلی این نوع پولکها علاوه استفاده از رنگ بر پایه سرب، از بین رفتن رنگ آن در مجاورت گرمای دست و عرق بدن و رطوبت هوا و باران بود. این مساله باعث از بین رفتن پوسته رنگین روی آن می‌شد. امروزه از این پولک‌های خوراکی برای تزیین کیک و شیرینی استفاده می‌شود.
جلوه امروزی پولکها که توسط “هربرت‌لیبرمن” با همکاری “استیمن‌کداک”، مدیر شرکت فیلم و عکس کداک در دهه ۱۹۳۰ تغییر کرد. با استفاده از استاتی که در انبار فیلم او بود شروع به ساختن پولک‌هایی از فیلم استات به عنوان نوع خاصی از پلاستیک از استات سلولز کردند. این پولکها، زیبا اما بسیار شکننده و ضعیف بودند. لیبرمن در توضیح این پولکها در مجله‌ی fanzine درباره این پولکها گفت:” نور ازدرون رنگ عبور می‌کند، به نقره برخورد کرده و به بیرون منعکس می‌شود. مثل اینکه شما یک آینه را با لاک ناخن رنگ کنید. هرچه پلاستیک سخت‌تر باشد پولک زیباتر و شکننده‌تر است.”
در طول جنگ جهانی دوم تولید پولک‌های ژلاتین اروپایی متوقف شد. در سال ۱۹۵۲ شرکت بزرگ شیمیایی (du pont) دوپونت، نوع خاصی پلی‌استر کشی به نام mylar اختراع کرد که باعث تغییر مجدد در ساخت پولک شد، پولک‌های استیل مایلار_استات در این دوره محبوب شد.
شرکت لیبرمن به نام algy trimming,co، که اکنون در ساحل فلوریدا مستقر است، فیلم پلی استر شفاف تولید کرد که مایلار پولک‌های رنگی را احاطه کرده و از آن در مقابل شستن با ماشین لباسشویی محافظت می‌کرد. در نهایت پلاستیک وینیل جایگزین ترکیب مایلار- استات شد. پولک های امروزی با پلاستیک وینیل با پایداری بیشتر و به صرفه‌تری تولید می‌شود که تولید ارزان و آسانی دارد.
لباس‌های پولکی و تاثیر دیسکو
انعکاس گسترده دیسکو با مقاله‌ای با عنوان “دیسکو” در مجله “رولینگ استون” در سال ۱۹۷۳ در جهان فراگیر شد. فرهنگ موسیقایی و رقص دیسکو و ترویج آن در جامعه، توجه به لباس‌های پولکی را دوباره جلب کرد. در این دوره لباس‌های پولکی با جلوه‌ای مشابه توپ دیسکو نور را منعکس می‌کردند. این لباس‌ها به همراه کفش‌های پلتفرم و موهای حجیم، لباس خوانندگان و علاقه‌مندان موسیقی را تشکیل می‌داد که بیانگر لباس رایج آن دوره بود.
تاثیر مایکل جکسون و لباس‌های پولکی دوباره جلوه‌گر شد. در سال ۱۹۸۳ تاثیر جاودانه‌ای از اجرای درخشان و شکوه کت پولکی مایکل جکسون تصویری ماندگار در ذهن طرفدارانش باقی گذاشت.
کاربرد پارچه‌های پولک‌دوزی شده در لباس و اکسسوری
پولکها یک تزیین مجلل برای پارچه‌های لباس شب، کیف و کفش یا دکوراسیون داخلی است. این پارچه‌ها برای درخشش و جلب بیشتر نگاه‌ها به ویژه در مهمانی‌های شب و رقص انتخاب می‌شوند. امروزه پولکها روی زمینه‌های مختلف پارچه قابل اجراست. از جمله پارچه‌هایی که پولکها بر روی آنها دوخته می‌شود پارچه‌های توری، مخمل، ساتن، کتان، حریر و… است.
انواع پارچه‌های پولک دوزی و خصوصیات آن
پرمصرف‌ترین و پرطرفدارترین زمینه پارچه برای پولکها زمینه پارچه‌ی توری است. پولک ها بر روی پارچه توری با تراکم کم یا زیاد به صورت آهاردار یا لَخت دوخته می‌شوند. قرارگیری پولکها به صورت متراکم بدن نما بودن این پارچه‌ها راکاهش می‌دهد .پارچه‌های ساتن و کتان نسبت به پارچه‌های توری کشسانی کمتری دارد. اما پارچه‌های حریر پولکی ریزش و لَختی بیشتری نسبت به پارچه‌های ساتن و کتان دارد.
انواع پارچه‌ی طرح‌دار پولکی
طرح‌های پولکی ممکن است به صورت راه راه افقی، عمودی یا اریب بر روی پارچه دوخته شده باشد. پارچه‌هایی با پولک سایه_روشن، پارچه‌هایی با پولکی‌های دو رو با دو رنگ متفاوت و پارچه‌های طرح‌دار که در قسمت‌های مختلف طرح پولکها دوخته شده باشند، از پارچه‌های محبوب لباس شب محسوب می‌شوند. امروزه از این پولکها برای تزیین پارچه‌های جین، تریکو، بافتنی و…نیز استفاده می‌شود.
انواع فرم پولکها
پولکها در انواع فرم، طرح و رنگ موجود هستند. از پولک‌های شفاف، براق و مات تا پولک‌هایی با طرح اشک، سکه‌ای بزرگ، شمشیری، ستاره، گل، مربع، مستطیل، چند ضلعی و… بر روی این پارچه‌ها دوخته می‌شود.
همانطور که گفته شد انواع پارچه‌های پولکی با پیشینه‌ی سکه دوزی بر روی پارچه، از دوران باستان شناخته می‌شود که در دوره‌های مختلف تاریخی نیز به پوشش مصرف کنندگان تصویری از ثروت و شکوه بخشیده بود. اگر چه پارچه‌های پولک دوزی امروزه نیز از پارچه‌های گران قیمت محسوب می‌شود. اما امروزه با تغییر مفهوم از آن برای نمایش و جلوه بیشتر در لباس شب یا مجالس رسمی و حتی استایل کژوال استفاده می‌شود.
-