با هر کسی که ذره‌ای به کفش علاقه دارد صحبت کنید، متوجه خواهید شد که کفش‌های اصل نایکی ایر جردن چه ارزشی برایش دارد. اولین کفش ایر جردن برای مایکل جردن، در دوران حضورش در شیکاگو بولز ساخته شد. داستانی که او را راضی به امضای قرارداد با نایکی کرد، داستانی الهام‌بخش است و این دقیقاً همان چیزی است که تیم مت دیمون و بن افلک را تشویق کرد تا فیلمی در مورد آن بسازند. فیلم « ایر» (Air) به کارگردانی بن افلک و نویسندگی الکس کانوری، بینندگان را به سال ۱۹۸۴، قبل از اینکه نایکی یک شرکت میلیارد دلاری تبدیل شود، می‌برد. در آن سال‌ها نایکی یک شرکت تولید کننده‌ی کفش ساده بود که ارزش سهام آن به طرز تاسف‌باری از رقبای خود، آدیداس و کانورس عقب بود و در آستانه‌ی تعطیلی بخش تولید کفش بسکتبال خود قرار داشت. اما زمانی که نایکی با مایکل جردن جوان، کسی که تبدیل به بهترین بسکتبالیست تاریخ شد، قراردادی برای خط تولید کفش جدیدش امضا کرد، همه چیز تغییر کرد.

نایکی چگونه توانست بالاتر از رقبا نظر جوردن را جلب کند؟ خب، این دقیقاً داستانی است که فیلم «ایر» به بینندگان می‌گوید. اما همانطور که مخاطبان حرفه‌ای سینما به خوبی می‌دانند، این که یک فیلم بر اساس داستان واقعی ساخته شده باشد، به این معنا نیست که تمام جزئیاتی که در فیلم روایت می‌شود در واقعیت هم اتفاق افتاده باشند. اما چه مقدار از جزئیات فیلم «ایر» واقعی است؟

آیا ایر بر اساس یک داستان واقعی است؟

بله. این فیلم داستان واقعی زمانی است که شرکت کفش نایکی موفق شد نظر مایکل جردن، بازیکن تازه کار NBA را برای شراکت جلب کند و پس از آن یکی از موفق‌ترین خطوط تولید کفش تاریخ را راه‌اندازی کند: «ایر جردن» (Air Jordans). نویسنده‌ی فیلمنامه‌ی «ایر»، الکس کانوری، حین تماشای «آخرین رقص» (The Last Dance)، مینی سریال مستند درباره‌ی زندگی حرفه‌ای مایکل جردن به فکر نوشتن این فیلمنامه افتاد. کانوری در مصاحبه‌اش با هالیوود ریپورتر گفت که ایده روایت داستان نایکی را از یک بخش کوچک پنج دقیقه‌ای این سریال مستند الهام گرفته است.

کانوری گفت: «وقتی داشتم «آخرین رقص» را تماشا می‌کردم و همان لحظه که بخش کوچک پنج دقیقه‌ای درمورد نایکی مطرح شد، متوجه شدم که این داستان یک فیلم کامل است. این معامله بسیار بعید بود. غیرممکن بود، و دلیلی هم وجود نداشت که نایکی بتواند جردن را بگیرد. اما آنها موفق شدند و این واقعاً دنیا را تغییر داد.» کانوری از قبل و از پروژه‌ی ساخت مستند «مرد تنها» (Sole Man)، مستندی درباره‌ی زندگی سانی واکارو، مدیر بازاریابی سابق نایکی، با این شخصیت آشنایی داشت.

کانوی از این‌ که هیچ حرفی از نقش واکارو در مستند «آخرین رقص» زده نشد، تعجب کرد. بنابراین تصمیم گرفت فیلمش را از زاویه‌ی دید این شخصیت روایت کند. او در این مورد گفت: «من آن زمان تازه شروع به تحقیق در مورد واکارو کردم و متوجه شدم که سانی باید قهرمان این فیلم باشد. این داستانی است که به عنوان راشومون معاملات کفش شناخته می‌شود. هر کس نسخه‌ی متفاوتی از داستان دارد و می‌خواهد خودش بیشترین اعتبار را داشته باشد، اما هر چه بیشتر و بیشتر در مورد اصل داستان تحقیق ‌کنید، تنها به یک اسم می‌رسید که گفته است «مایکل جردن همان کسی است که ما باید همه‌ی بودجه را روی او شرط بندی کنیم.» و آن سانی بود.»

فیلم ایر چقدر به داستان واقعی وفادار است؟

اگرچه مایکل جردن تهیه کننده فیلم نیست، اما این بازیکن رسماً فیلم «ایر» را تایید کرده است. او حتی پیشنهاداتی هم به  افلک و تیم سازنده‌ی ارائه کرد تا فیلم دقیق‌تر و به داستان واقعی نزدیک‌تر باشد. زمانی که افلک با جردن ملاقات کرد تا از او تایید بگیرد از جردن پرسید که آیا نکته‌ای وجود دارد که جردن احساس ‌کند لازم است اضافه شود؟

افلک در مصاحبه با مجله NME در این باره گفت: «جردن کسی نبود که بگوید «خب، ما باید در مورد زمانی که من این کار را انجام دادم و من آن کار را انجام دادم صحبت کنیم .»  صحبت‌های او فقط در مورد نقش افراد دیگر بود. او می‌خواست مطمئن شود افراد دیگری که نقش داشتند در داستان گنجانده شوند.»

جردن در این دیدار از افلک درخواست کرد فیلمنامه به گونه‌ای تغییر کند که چندین نفر دیگر که او احساس می‌کرد نقشی کلیدی در داستان دارند هم در آن حضور داشته باشند. و افلک و دیمون بازنویسی روی فیلمنامه انجام دادند تا به نظرات جردن پایبند باشند. اولین نقش اضافه شده جورج راولینگ بود که در تیم المپیک ۱۹۸۴ کمک مربی تیمی بود که جردن در آن بازی می‌کرد. در این فیلم مارلون وینز نقش راولینگ را بازی می‌کند و در صحنه‌ای شخصیت مت دیمون، واکارو، را راهنمایی می‌کند که چگونه پیشنهاد نایکی را با این ستاره بسکتبال مطرح کند. در این صحنه داستانی که وینز در مورد داشتن یک کپی از متن سخنرانی «من یک رویا دارم» مارتین لوتر کینگ جونیور می‌گوید، واقعا برای راولینگ اتفاق افتاده است.

دومین نقش هاوارد وایت بود که اکنون معاون بازاریابی ورزشی برند جردن است. نقش وایت را کریس تاکر در این فیلم بازی می‌کند که در بخش روابط ورزشکاران نایکی کار می‌کند و یکی از چهره‌های کلیدی در اولین ملاقات بین جردن و شرکت است. در نهایت، جردن می‌خواست فیلم توجه ویژه‌ای به نقش پدر و مادرش دلوریس و جیمز جردن، به‌ویژه مادر جردن، که به خواسته‌ی خود مایکل ویولا دیویس در فیلم نقش او را بازی می‌‌کند، داشته باشد.

افلک به NME توضیح داد : «من یک سوال الکی از مایکل جردن پرسیدم، همیشه پرسیدنش یک اشتباه است، که به نظر شما چه کسی باید نقش مادرتان را بازی کند؟ او جواب داد باید ویولا دیویس باشد. همانقدر مطمئن که اگر درمورد تیم بسکتبال از او سوال می‌کردم پاسخ می‌داد. در آن لحظه من با خودم فکر کردم، این کاملاً طبیعی است که این مرد بهترین باشد.»

با آن اولتیماتوم، افلک دیویس را برای ایفای نقش دلوریس جردن راضی و نقش او را در فیلم تقویت کرد. یکی از اقدامات افلک برای تقویت این نقش افزودن مکالمه‌ی تلفنی بود که در آن دلوریس جردن این شرط را می‌گذارد که پسرش تنها در صورتی با نایکی قرارداد امضا می‌کند که به صورت رسمی سهمی از فروش کفش‌هایی که به اسم پسرش تولید می‌شود، دریافت کند. کانوری در مصاحبه‌اش با هالیوود ریپورتر گفت: «این سکانس واقعاً از صحبت‌ها با جردن نشأت می‌گیرد که می‌گوید مهم‌ترین فرد در همه‌ی این‌ اتفاقات مادرش است.»

به علاوه یک شخصیت هم در فیلمنامه «ایر» وجود داشت که به درخواست جردن حذف شد تا داستان را به واقعیت نزدیک‌تر  نگه دارد: طراح تینکر هتفیلد. کانوری در این مورد توضیح می‌دهد که «ما تینکر هتفیلد را به‌عنوان یک شخصیت مهم در فیلم‌نامه اصلی داشتیم، اما او تا جردن ۳ هیچ کفش ایر جردنی طراحی نکرد. او در آن زمان از نظر فنی کارمند نایکی بود، و من فکر کردم بد نیس تینکر هتفیلد را هم در فیلم داشته باشیم. اما جردن معتفد بود که تینکر واقعاً در اولین کفش جردن ایر نقشی نداشته، بنابراین ما هم او را از فیلمنامه حذف کردیم.

گفته می‌شود، علی‌رغم تمام اصلاحاتی که روی فیلمنامه انجام شد تا آن را به تجربه واقعی جردن با نایکی نزدیک کند، «ایر» هنوز هم فیلمی هالیوودی است و هنوز هم برای روایت یک فیلم کارآمد و سرگرم‌کننده چیزهایی را تغییر دادند و یا اضافه کردند. به عنوان مثال جزئیات معامله اولیه‌ای که نایکی به جردن ارائه کرد. طبق یک سند، جردن در سال ۱۹۸۴ قراردادی پنج ساله به ارزش ۲.۵ میلیون دلار با نایکی امضا کرد که میانگین آن به ۵۰۰۰۰۰ دلار در سال می‌رسید. اما در فیلم «ایر» برای اینکه ضعف نایکی را بیشتر نشان دهند، بارها گفته می‌شود که این شرکت فقط می‌تواند ۲۵۰,۰۰۰ دلار برای یک سال بپردازد که همان مبلغ هم قرار بود روی چندین بازیکن پخش شود. اما در واقعیت، به جردن دو برابر مبلغی که در فیلم گفته شده بود، پیشنهاد شد.

نقش دلوریس جردن در مذاکره بر سر معامله‌ی پسرش هم چندان واقعی نبود، زیرا همانطور که قبلاً گفته شد، افلک باید این نقش را در فیلم تقویت می‌کرد تا بتواند دیویس را برای این نقش جذب کند. اما این مساله که این والدین جردن بودند که او را متقاعد کردند که برای اولین بار با نایکی ملاقات کند، کاملاً درست است. جردن در مصاحبه‌ای با یو‌اس‌ای تودی گفت: «راستش را بخواهید تا زمانی که با نایکی قرارداد بستم، هرگز کفش‌های نایکی نپوشیده بودم. من وقتی از دانشگاه خارج شدم یکی از طرفداران سرسخت آدیداس و کانورس بودم.بعد از آن در واقع این والدینم بودند که مرا مجبور کردند برای شنیدن پیشنهاد آنها به (دفتر مرکزی نایکی) بروم.»

قسمتی از فیلم که در آن سانی واکارو به ملاقات دلوریس در کارولینای شمالی می‌رود هم در واقع برای فیلمنامه نوشته شد. علی‌رغم پیش‌فرض فیلم، جردن و فیل نایت، مدیرعامل سابق نایکی، می‌گویند که واکارو آنقدر که دوست دارد بگوید در امضای قرارداد جردن مؤثر نبوده است. نایت به یو اس ای تودی گفت: «بسیاری از مردم می‌خواهند به خاطر قرارداد با مایکل جردن امتیاز بگیرند و یکی از آن‌ها به وضوح سانی واکارو است. او به شبکه‌ی ESPN گفت که او کلید این قرار بود. بله سانی کمک کرد، اما او تنها شخص مهم در این روند نبود.» جردن هم در همان مصاحبه افزود: «گذشته از همه‌ی اینها، سانی (واکارو) دوست دارد از این داستان اعتبار به دست آورد. اما واقعاً سانی نبود، در واقع شخص اصلی جورج راولینگ بود. جورج راولینگ در تیم المپیک ۱۹۸۴ با من بود و همیشه سعی می‌کرد من را راضی کند که باید به نایکی بروم.»

بنابراین، اگرچه راولینگ به درخواست جردن به فیلمنامه «ایر» اضافه شد اما به نظر می‌رسد که مربی سابق بسکتبال نقش بسیار بیشتری از آن‌چه در فیلم گفته شد در تصمیم جردن داشته است. اما، خب این روایت هالیوود برای شماست.

چرا مایکل جردن در فیلم «ایر» حضور ندارد؟

غیبت جردن در فیلم انتخابی عمدی از سوی سازندگان فیلم بود. به بیان ساده، افلک احساس می‌کرد که حضور جردن برای فیلم خیلی بزرگ است و داستان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. به علاوه افلک معتقد بود شخصیتی مانند جردن بیش از حد بزرگ و نمادین است که بتوان نقش او را روی پرده به کسی داد. نتیجه‌ی این دو دیدگاه به این منجر شد که جردن در فیلم حضور نداشته باشد.

افلک، در مورد عدم حضور جردن در این فیلم به هالیوود ریپورتر توضیح داد: «… به هیچ وجه نمی خواستم از مخاطبان بخواهم باور کنند که کسی غیر از مایکل جردن، مایکل جردن باشد. که رک و پوست کنده به نفع خودم بود، زیرا می‌دانستم که حضور او فیلم را نابود می‌کند. شما مایکل جردن را در کلیپ‌های آرشیوی فیلم خواهید دید، اما همان طور که واقعاً بود و با نبوغ استادانه و اصیل خود. این یک انتخاب عمدی بود. فکر می‌کردم او آنقدر باشکوه است که کسی نمی‌تواند نقش او را بازی کند و همانطور که به او گفتم خودش هم برای بازی در این نقش زیادی پیر بود»