لکه قهوه ای روی پوست که به آن لکه پیری، لکه کبدی یا لکه خورشیدی هم گفته می‌شود، یک ضایعه مسطح به رنگ قهوه‌ای روشن یا تیره است. افراد بالای ۵۰ سال بیشتر از دیگران در معرض ایجاد این لکه‌ها هستند، اما جوانانی هم که برای مدت طولانی با نور خورشید تماس دارند به آن‌ها مبتلا می‌شوند. لکه های قهوه ای روی پوست در اندازه‌های مختلف (عموما کمتر از یک سانتی‌متر) وجود دارند و روی بخشی از بدن که بیشتر در معرض آفتاب است (مانند دست و صورت) دیده می‌شوند.
علائم لکه های قهوه ای روی پوست شکم و سایر نواحی بدن
لکه‌های پیری معمولا در افرادی که پوست روشن دارند مشاهده می‌شوند، اما احتمال ایجاد آن‌ها در پوست‌های تیره‌تر هم وجود دارد. این لکه‌ها:
- مسطح هستند.
- معمولا قهوه‌ای یا قهوه‌ای مایل به زرد هستند. گاهی‌اوقات هم به رنگ سیاه دیده می‌شوند.
- روی قسمت‌هایی از پوست شکل می‌گیرند که چند سال در معرض آفتاب بوده‌اند (مانند پشت دست‌ها، روی پاها و صورت)
زمان مراجعه به پزشک
لکه قهوه ای روی پوست برخلاف ظاهر آزاردهنده خود معمولا بی‌ضرر است و به درمان نیاز ندارند. با این حال، پزشک باید لکه‌هایی که تیره هستند یا ظاهر آن‌ها تغییر کرده است را بررسی کند. چون این تغییرات می‌توانند نشانه ملانوم باشند که یک نوع سرطان پوست است.
اگر لکه های قهوه ای روی گردن و شانه یا لکه‌های روی سایر قسمت‌های بدن یکی از ویژگی‌های زیر را داشتند، حتما با پزشک درباره آن‌ها مشورت کنید:
- تیره رنگ هستند.
- اندازه آن‌ها به سرعت در حال افزایش است.
- لبه‌های نامنظم دارند.
- به طور غیر عادی از چند رنگ مختلف تشکیل شده‌اند.
- با خارش، قرمزی یا خونریزی همراه هستند.
علت لکه قهوه ای روی پوست
در بیشتر موارد، مواجهه طولانی‌مدت با اشعه ماوراء بنفش (UV) خورشید علت لکه های قهوه ای روی پوست پا و سایر نواحی بدن است. تخت‌های برنزه‌کننده هم می‌توانند در تغییر رنگ پوست و شکل‌گیری این لکه‌ها نقش داشته باشند.
رنگدانه موجود در اپیدرم (لایه بالایی پوست) که به پوست رنگ طبیعی می‌بخشد، ملانین نام دارد. از آنجا که نور UV تولید ملانین را افزایش می‌دهد، در قسمت‌هایی از پوست که برای مدت طولانی در معرض آفتاب قرار دارند، لکه پیری ظاهر می‌شود.
لکه قهوه ای روی پوست در چه کسانی شایع‌تر است؟
لکه های قهوه ای روی پوست دست، پا و… می‌توانند در همه افراد ایجاد شوند، اما عوامل زیر احتمال شکل‌گیری آن‌ها را افزایش می‌دهند:
- داشتن پوست بسیار روشن
- سابقه ابتلا به آفتاب‌سوختگی یا مواجهه با نور شدید خورشید
تشخیص علت لکه های قهوه ای روی پوست بدن
متخصص پوست معاینه بدنی انجام می‌دهد و سوالات زیر را از شما می‌پرسد:
- اولین بار چه زمانی متوجه وجود لکه قهوه ای روی پوست خود شدید؟
- این لکه‌ها به تدریج به وجود آمدند یا به سرعت ایجاد شدند؟
- آیا متوجه تغییرات دیگری در ظاهر پوست خود شده‌اید؟
- آیا علائم آزاردهنده دیگری مثل خارش یا قرمزی هم دارید؟
- آیا تاکنون در معرض نور شدید خورشید بوده‌اید؟
- اغلب برای چه مدت زمانی در معرض نور خورشید قرار می‌گیرید؟
- از چه نوع محصولاتی روی پوست خود استفاده می‌کنید؟
در صورتی که پزشک نتواند علت لکه قهوه ای روی پوست را با معاینه پیدا کند، احتمالا بیوپسی انجام می‌دهد. در طی بیوپسی، پزشک نمونه کوچکی از پوست را برمی‌دارد و آن را به آزمایشگاه می‌فرستد تا زیر میکروسکوپ بررسی شود.
درمان لکه قهوه ای روی پوست
خوشبختانه، راه‌های زیادی برای کمرنگ کردن لکه‌های پیری یا حذف آن‌ها وجود دارد. درمان این لکه‌ها شامل موارد زیر است:
- داروهای موضعی: کرم‌های روشن‌کننده پوست که به تنهایی یا همراه با رتینوئیدها (ترتینوئین) مصرف می‌شوند و همچنین استروئیدها (کورتون‌ها) می‌توانند به تدریج لکه‌ها را در طول چند ماه محو کنند. این محصولات ممکن است به طور موقت باعث خارش، قرمزی، سوزش یا خشکی پوست شوند. هنگامی که از آن‌ها استفاده می‌کنید، حتما روی پوست خود ضد آفتاب بزنید. توصیه می‌شود ضد آفتابی را انتخاب کنید که فاکتور محافظتی یا SPF آن بالاتر از ۳۰ باشد.
- درمان با لیزر و نور پالسی شدید (IPL): این روش درمانی بدون اینکه به پوست آسیب بزند، باعث تخریب ملانوسیت‌ها (سلول‌های تولیدکننده ملانین) می‌شود. لیزر درمانی عوارض جانبی کمی دارد، اما می‌تواند باعث تغییر رنگ جزئی پوست شود. پس از لیزر درمانی یا استفاده از IPL باید از پوست خود در برابر نور خورشید محافظت کنید.
- انجماد (سرما درمانی): در این روش از نیتروژن مایع برای تخریب رنگدانه‌های اضافی و درمان لکه قهوه ای روی پوست استفاده می‌شود. سرما درمانی می‌تواند به طور موقت پوست را تحریک کند یا باعث تغییر رنگ دائمی آن شود.
- درم‌ابریژن (حذف پوست مرده): در این روش، لایه سطحی پوست سنباده‌کشی می‌شود تا یک لایه جدید به جای آن رشد کند. قرمزی پوست و ایجاد زخم موقت از عوارض جانبی درم‌ابریژن هستند.
- پیلینگ شیمیایی: در پیلینگ شیمیایی از اسید برای از بین بردن لایه خارجی پوست استفاده می‌شود تا پوست جدید در آن محل شکل بگیرد. از عوارض این روش می‌توان به تحریک پوست و تغییر رنگ موقت آن اشاره کرد. پس از پیلینگ، محافظت از پوست در برابر نور آفتاب اهمیت بسیار زیادی دارد.
از بین بردن لکه قهوه ای پوست با درمان‌های خانگی
کرم‌ها و لوسیون‌های زیادی برای کمرنگ کردن لکه‌های پیری در فروشگاه‌ها و داروخانه‌ها وجود دارد. برای نتیجه گرفتن از این محصولات باید چند هفته یا چند ماه از آن‌ها به طور منظم استفاده کنید.
پیش‌گیری از لکه قهوه ای روی پوست
رعایت نکات زیر از ایجاد لكه هاي پوستی قهوه ای روی سينه، دست، پا و سایر قسمت‌های بدن جلوگیری می‌کند:
- مواجهه با نور خورشید را کاهش دهید. بین ساعت ۱۰ صبح تا ۲ بعد از ظهر در معرض نور آفتاب قرار نگیرید و سعی کنید برنامه خود را برای زمان‌های دیگری از روز تنظیم کنید. چون در این زمان اشعه خورشید بسیار شدید است.
- از ضد آفتاب استفاده کنید. ۱۵ تا ۳۰ دقیقه قبل از خارج شدن از منزل، ضد آفتاب بزنید و هر ۲ ساعت یک‌بار آن را تمدید کنید. SPF ضد آفتاب شما باید بیشتر از ۳۰ باشد.
- پوست خود را بپوشانید. برای محافظت از پوست در برابر آفتاب، لباسی انتخاب کنید که بازوها و پاها را بپوشاند و از کلاه لبه‌دار پهن استفاده کنید.
سوالات متداول
لکه‌های پیری نشان‌دهنده افزایش تولید ملانین هستند. مواجهه با نور خورشید، استفاده از تخت‌های برنزه‌کننده، بعضی از بیماری‌های پوستی (مثل التهاب پوست) و مصرف بعضی از داروها (مانند استروژن، تتراسایکلین و فنی‌توئین) در بروز این مشکل نقش دارد.
در دوران بارداری، تغییرات هورمونی تولید ملانین را افزایش می‌دهند و باعث تیره شدن بعضی از نواحی بدن می‌شوند.
بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند که هیدروکینون در غلظت بالا باعث سرطان می‌شود. به همین دلیل، غلظت آن در محصولات بدون نسخه به ۲% و در محصولات تجویزی به ۳% تا ۴% محدود می‌شود. به‌علاوه، توصیه می‌شود از آن برای مدت طولانی استفاده نکنید.
-