تنبلی چشم به مشکل کاهش بینایی خطاب می شود که معمولاً به دلیل رشد غیر طبیعی بینایی اتفاق می افتد. این مشکل معمولاً در اولین دوره های کودکی بروز می کند و گاهی اوقات یک چشم و گاهی دو چشم را تحت تأثیر قرار می دهد. این موضوع موجب کاهش دید در کودکان می شود. از همین شناخت علائم تنبلی چشم برای خانواده ها و پرستار کودک در کنار آشنایی با نشانه های تنبلی چشم کودکان برای اقدام و درمان به موقع اهمیت زیادی دارد. در این مقاله می توانید با هر آن چیزی که لازم است در مورد تنبلی چشم در کودکان بدانید، آشنا شوید.

علائم تنبلی چشم کودک

بسیاری از کودکانی که به تنبلی چشم مبتلا می شوند، هیچ نشانه ظاهری خاصی ندارند. به طور کلی تنبلی چشم در اثر عدم تحریک اعصاب بین مغز و چشم ایجاد می شود. این شرایط موجب می شود تا مغز بیشتر یک چشم را تحریک کند و این موضوع سبب ضعیف شدن چشم دیگر می گردد. معمولاً چشمی که در تنبلی چشم ضعیف میشود منحرف می شود و در این مرحله گاهی تنها با نگاه کردن به چشم های کودک نیز می توان علائم تنبلی چشم کودک را مشاهده کرد چون تنبلی چشم و انحراف قابل مشاهده است. از مهم ترین نشانه های تنبلی چشم می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• انحراف چشم در یک یا دو چشم
• عدم چرخش هماهنگ چشم ها
• عدم تشخیص عمق توسط فرد

علائم تنبلی چشم خفیف

تنبلی چشم معمولا علائمی ایجاد نمی‌کند. از طرفی کودکان خردسالی که هنوز قادر به صحبت کردن نیستند اغلب نمی‌دانند که مشکلی در بینایی‌شان وجود دارد و اگر هم بدانند؛ معمولا نمی‌توانند توضیح دهند که چه مشکلی دارند. اما کودکانی که قادر به سخن گفتن هستند؛ اغلب از عدم بینایی درست یک چشم شکایت دارند و خواندن و نوشتن با آن چشم برایشان دشوار است. گاهی اوقات هم والدین متوجه می‌شوند که یک چشم کودک از نظر ظاهری متفاوت از چشم دیگر است. با این حال، این علامت معمولا نشانه‌ای از مشکلات دیگری است که می‌تواند منجر به تنبلی چشم شود. این مشکلات عبارتند از:

• انحراف چشم
• نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم
• آب مروارید دوران کودکی (کدر شدن عدسی که در پشت عنبیه (قسمت رنگی چشم) و مردمک قرار دارد.)

اگر کودک شما کوچک‌تر از آن است که بتواند علائم خود را بروز دهد؛ می‌توانید با پوشاندن یک چشم، چشم دیگر او را امتحان کنید. اگر چشم پوشانده شده همان چشمی باشد که دچار تنبلی شده است؛ معمولا شاهد اعتراض او به دلیل عدم وجود دید شفاف نخواهید بود. اگر با انجام این آزمایش کودک سعی کرد دست شما را از چشم خود دور کند؛ یعنی چشمی که پوشانده شده سالم است. این واکنش کودک برای بهتر دیدن محیط از طریق چشم سالمی است که با دست آن را مسدود کرده‌اید.

اهمیت آشنایی با نشانه های تنبلی چشم کودکان

به طور معمول چه خودتان از کودک مراقبت می کنید و چه از پرستار کودک کمک می گیرید، باید با نشانه های تنبلی چشم تا حدودی آشنا باشید. زمانی که به موقع بیماری را تشخیص دهید و اقدام به درمان نمایید، معمولاً دکتر با استفاده از عینک، پچ چشمی، قطره چشم و یا لنز مشکل را برطرف می کند. اما هر چقدر دیرتر اقدام به درمان نمایید روند درمان نیز سخت تر و طولانی تر خواهد شد. تا جایی که گاهی اوقات در این شرایط نیاز است تا کودک تحت عمل جراحی قرار بگیرد.
اگر فردی هستید که وظیفه نگهداری از کودک را بر عهده دارید، بهتر است بدانید که در صورتی که کودک احساس مشکل در چشم ها دارد. چشم های ظاهر طبیعی ندارد و یا با بررسی سابقه خانوادگی او متوجه شدید که سابقه انحراف چشم؛ مشکلات چشمی یا آب مروارید دارد، بهتر است به هر چه زودتر کودک را نزد پزشک ببرید. به علاوه تشخیص نشانه های تنبلی چشم کودکان توسط خانواده یا پرستار کودک در 3 تا 5 سالگی او اهمیت زیادی دارد و به تسریع روند درمان کمک زیادی می کند.

تنبلی چشم یا آمبلیوپی یکی از بیماری های رایج است و درمان تنبلی چشم در کودکان بسیار ساده است ولی درمان تنبلی چشم در بزرگسان بسیار بعید است درمان شود و کاهش دید را درپی دارد و علائم این بیماری بیشتر انحراف چشم یا عدم چرخش هماهنگ چشم ها می باشد.

تنبلی چشم از چه سنی شروع می‌شود؟

تنبلی چشم به حالتی گفته می‌شود که بینایی یکی از چشم‌ها آنطور که باید تکامل نیافته است. پزشکان به این حالت آمبلیوپی نیز می‌گویند. اگر این بیماری بدون درمان رها شود، مغز کم کم یاد خواهد گرفت که تصویر دریافتی از چشم ضعیف‌تر را نادیده بگیرد. این نادیده گرفتن می‌تواند باعث ایجاد مشکلات دائمی در بینایی شود. تنبلی چشم در دوران کودکی و معمولا بین سنین 6 تا 9 سالگی شروع می‌شود. اما طبق نظر متخصصان، شناسایی و درمان آن قبل از 7 سالگی، شانس اصلاح کامل بینایی را افزایش می‌دهد.

علت تنبلی چشم چیست؟

به عنوان پرستار کودک، خانواده یا فردی که وظیفه نگهداری از کودک را بر عهده دارد، باید بدانید که تنبلی چشم معمولاً به دلایل متفاوتی اتفاق می افتد. در ادامه به مهم ترین دلایل تنبلی چشم کودکان اشاره شده است.

تنبلی چشم استرابیسم

یکی از رایج ترین دلایل بروز تنبلی چشم کودکان که باید به عنوان خانواده یا پرستار کودک بدانید، استرابیسم است. استرابیسم که به آن عدم هماهنگی ماهیچه های چشم نیز گفته می شود، به حالتی گفته می شود که چشم های کودک به داخل یا خارج منحرف می شود و چشم ها وضعیتی ناهماهنگ دارند.

تنبلی چشم محرومیتی

این نوع تنبلی چشم به دلیل ایجاد نقص در بخشی از چشم ایجاد می شود. کودکانی که به این نوع تنبلی چشم مبتلا می شوند، معمولاً دید شفاف و واضحی ندارند.

تنبلی چشم انکساری

نوع دیگری از تنبلی چشم که زمانی اتفاق می افتد که بین قدرت بینایی دو چشم در دوربینی، نزدیک بینی و آستیگماتیسم تفاوت زیادی وجود دارد. معمولاً این مشکل با تجویز عینک و لنز چشمی درمان می شود.

تنبلی چشم چه عوارضی دارد

به طور معمول تنبلی چشم موجب تاری دید و انحراف چشم می شود. اما اگر در خانه کودک خردسال دارید و یا اگر به عنوان پرستار کودک مشغول هستید، بهتر است بدانید که معمولاً این وضعیت معمولاً موقتی است و درمان می شود. اما زمانی که به موقع اقدام به درمان نکنید، تنبلی چشم می تواند به ضعف همیشگی بینایی کودک تبدیل شود و کودک تا بزرگسالی نیاز به عینک دائمی پیدا کند.

پیشگیری از تنبلی چشم کودکان

به طور کلی تنبلی چشم کودکان می تواند یک بیماری ارثی باشد و گاهی اوقات برای پیشگیری از تنبلی چشم در کودکان هیچ راهی وجود ندارد. اما اگر علائم تنبلی چشم کودک را به سرعت شناسایی کنید و در سنین کودکی معاینات مورد نیاز را به موقع انجام دهید، می توانید مشکل را سریع شناسایی نمایید و از شدت آن جلوگیری کنید. شاید این موضوع راحت به نظر نرسد. اما زمانی که تا 5 سالگی کودک را چند بار نزد چشم پزشک ببرید و بینایی او را سنجش کنید، پزشک مشکل را زود هنگام تشخیص می دهد و از بروز مشکلات بعدی جلوگیری می نماید.

آیا تنبلی چشم کودکان درمان دارد؟

در پاسخ به این سوال که تنبلی چشم کودکان درمان دارد باید بگوییم که در بیشتر مواقع بله. این مشکل به راحتی با تجویز عینک و روش های درمانی دیگر قابل درمان است. بهتر است همه کودکان بین 3 تا 5 ساله حتماً تحت معاینه چشمی قرار بگیرند تا در صورت بروز مشکلات چشمی پزشک با تشخیص زود هنگام هرچه سریع تر روند درمان را آغاز کند. به طور کلی به عنوان پرستار کودک یا خانواده کودک باید بدانید که استفاده از عینک های اصلاحی، محافظ چشم، قطره چشمی و در نهایت جراحی از روش های درمان این مشکل هستند. هر چقدر شدت مشکل بیشتر باشد و دیرتر اقدام به درمان نمایید، طول درمان تنبلی چشم نیز بیشتر خواهد شد. در بسیاری از کودکان درمان تا چند ماه طول می کشد و اگر بیماری زود تشخیص داده شود، خیلی زود نیز درمان خواهد شد.

درمان تنبلی چشم چقدر طول می‌کشد؟

شروع درمان تنبلی چشم در دوران کودکی، زمانی که ارتباطات پیچیده بین چشم و مغز در حال شکل‌گیری است، بسیار مهم است. بهترین نتایج زمانی حاصل می‌شود که درمان قبل از 7 سالگی شروع شود. اگرچه نیمی از کودکان بین 7 تا 17 سال نیز به خوبی به درمان پاسخ می‌دهند و بینایی‌شان بهبود پیدا می‌کند. برای اکثر کودکان مبتلا به تنبلی چشم، انجام درمان مناسب، بینایی را در عرض چند هفته تا چند ماه بهبود می‌دهد. البته دوره درمان ممکن است از شش ماه تا دو سال نیز طول بکشد. مهم این است که کودک شما از نظر عود تنبلی چشم تحت نظر باشد. متاسفانه عود مجدد مشکلی است که در 25 درصد از کودکان مبتلا به این عارضه رخ می‌دهد. اگر تنبلی چشم عود کند؛ درمان باید دوباره شروع شود.

آیا تنبلی چشم ارثی است؟

ژنتیک در ایجاد این اختلال نقش دارد. به نظر بسیاری از پزشکان، تنبلی چشم معمولا در میان کودکان خانواده‌هایی که سابقه این اختلال در آنها وجود دارد رایج است. علاوه بر این کودکانی که زودتر از موعد به دنیا می‌آیند یا آنهایی که تاخیر رشدی دارند، بیشتر مستعد ابتلا به تنبلی چشم هستند.

آیا تنبلی چشم باعث کوری می شود؟

در بدن کودکانی که به تنبلی چشم مبتلا هستند؛ تصاویر متناقضی از چشم‌ها به مغز ارسال می‌شود. این دو تصویر مجزا، در مغز تاری ایجاد کرده و در نهایت این مغز است که به خاطر کاهش بار وارده به خود تصمیم می‌گیرد که تصویر ارسالی از چشم ضعیف‌تر را نادیده بگیرد. این حالت به جای یک نمای سه بعدی، یک نمای دو بعدی ایجاد می‌کند. بنابراین مغز درک عمقی ضعیفی از تصاویر دارد. بعد از مدتی چشم سرکوب شده در اثر عدم استفاده، ضعیف‌تر و ضعیف‌تر شده و در نهایت ممکن است بینایی خود را از دست بدهد. بینایی نابرابر و آب مروارید از دیگر عوارض تنبلی چشم هستند.

از طرف دیگر، چشمی که مورد علاقه مغز است؛ برای تمرکز دقیق‌تر و حفظ قدرت بینایی فرد، باید فشار بیش از حدی را تحمل کند. این امر باعث ایجاد سردرد، خستگی چشم و احساس ناراحتی شده و اغلب منجر به اجتناب از درس خواندن و افت تحصیلی در کودکان می‌شود. به همین خاطر است که برخی از پزشکان، تنبلی چشم را با اختلالات یادگیری یا ADHD در کودک اشتباه می‌گیرند و بیماری را اشتباه تشخیص می‌دهند.

بنابراین اگر کودک‌تان مشکوک به تنبلی چشم است؛ حتما در اسرع وقت به نزدیک‌ترین پایگاه سنجش بینایی به محل زندگی خود مراجعه کرده تا معاینات اولیه روی او انجام شود. این بیماری اگر در دوران کودکی تشخیص داده شود به راحتی قابل درمان است. فقط کافیست که کودک چند هفته از چشم‌بند و قطره مخصوص استفاده کند. اما هر چقدر سن تشخیص بالاتر برود، روش‌های درمانی مورد نیاز پیچیده‌تر و شانس بهبودی کامل کمتر خواهد شد.

مراکز معاینه تنبلی چشم کودکان

از آنجایی که تنبلی چشم شایع‌ترین علل نابینایی یک چشم در افراد زیر 20 سال و دومین علت کاهش بینایی در بین کودکان است؛ توجه والدین به موضوع معاینه تنبلی چشم در دوران کودکی از اهمیت زیادی برخوردار است. طبق نظر پزشکان، رشد و تکامل مرکز بینایی در مغز از دوران جنینی آغاز شده و تا 10 سالگی ادامه دارد. این در حالی است که مغز کودکان، به درمان این تنبلی تا قبل از 7 سالگی بهتر از هر زمان دیگری پاسخ می‌دهد. به همین خاطر به والدین توصیه می‌شود که از سن ۳ تا ۶ سالگی هر ساله جهت غربالگری بینایی به پایگاه‌های غربالگری بینایی در سراسر کشور مراجعه کرده و با معاینه به موقع از عوارض جانبی خطرناک این اختلال جلوگیری کنند. برای اطلاع از نزدیک‌ترین مرکز بینایی‌سنجی به محل زندگی خود می‌توانید با شماره‌های ۸۸۷۷۹۳۵۶، ۷۱۹۸۸۸۷۸، ۷۷۵۱۰۰۶۷ و ۳۶۸۰۶۸۸۰ تماس بگیرید.

جمع بندی نهایی

تنبلی چشم یک مشکل رایج در کودکان زیر 5 سال است که اگر به عنوان خانواده یا پرستار کودک به موقع آن را شناسایی کنید، می توانید از شدت گرفتن بیماری نیز جلوگیری نمایید. پیگیری به موقع و مراجعه به پزشک قبل از 5 سالگی کودک می تواند در تشخیص زود هنگام این مشکل نقش مهمی ایفا کند.