درد سیاتیک بیماری عصبی است که از کمر منشا می‌گیرد و از پایین باسن به پشت ران و ساق پا و معمولا در یک طرف بدن منتشر می‌شود. این درد ممکن است با بی حسی و یا ضعف در پاها همراه باشد. 

سیاتیک درد عصبی ناشی از آسیب یا تحریک عصب سیاتیک است که از ناحیه باسن (گلوتئال) منشا می‌گیرد. عصب سیاتیک طولانی‌ترین و ضخیم‌ترین عصب بدن که تقریباً به عرض یه انگشت است؛ می‌باشد. این رشته عصبی در واقع از پنج ریشه عصبی نازک‌تر تشکیل شده است.

دو رشته از ناحیه کمر به نام ستون فقرات کمری و سه مورد از قسمت انتهایی ستون فقرات به نام خاجی. این پنج ریشه عصبی با هم جمع می‌شوند و عصب سیاتیک راست و چپ را تشکیل می‌دهند. در هر طرف بدن شما، یک عصب سیاتیک از درون بافت عضله باسن به سمت پایین تا ساق پا عبور می‌کند و دقیقاً به زیر زانو ختم می‌شود. سپس عصب سیاتیک به سایر اعصاب منشعب می‌شود، که به سمت پایین پا و انگشتان ادامه می‌یابد.

آسیب واقعی به عصب سیاتیک در واقع نادر است. اما اصطلاح “سیاتیک” معمولاً برای توصیف هر دردی که از قسمت پایین کمر ودرون باسن به سمت ران پا منشعب می‌شود؛ استفاده می‌شود. وجه مشترک این درد آسیب دیدگی عصب بنا به دلایلی همچون تحریک شدگی، التهاب و تحت فشار قرار گرفتن در کمر می‌باشد. 

اگر به درد سیاتیک مبتلا هستید؛ درد خفیف تا شدیدی را در هر نقطه از مسیر عصب سیاتیک یعنی نقاط از پایین‌تر از کمر (درون باسن یا پایین پاها) تجربه می‌کنید. همچنین این درد می‌تواند باعث ضعف عضلانی در ساق و بی حسی در انگشتان و احساس سوزن سوزن شدن ناخوشایند در پا و همچنین در انگشتان شود.

درد سیاتیک چه حسی دارد؟

همانطور که گفتیم سیاتیک به کمردرد ناشی از مشکل عصب سیاتیک اشاره دارد. این یک عصب بزرگ است که از پایین کمر به پشت هر پا می‌رود. وقتی عاملی به عصب سیاتیک آسیب می‌رساند یا فشار می‌آورد؛ می‌تواند باعث ایجاد درد در ناحیه کمر شود که به مفصل ران، باسن و پا گسترش می‌یابد.

حدود 90 درصد افراد بدون جراحی از درد سیاتیک بهبود می‌یابند. افراد مختلف بسته به علت آن، درد سیاتیک را به روش‌های مختلفی توصیف می‌کنند. برخی افراد درد را به صورت تیر کشیدن، نبض داشتن یا لرزش دردناک توصیف می‌کنند. برخی دیگر ممکن است این درد را  به حالت سوزش، گرفتگی یا چاقوکشیدن تفسیر کنند.

درد ممکن است مداوم باشد یا بیاید و برود. همچنین، درد در مقایسه با کمرتان معمولاً در پای شما بیشتر است. در صورت نشستن یا ایستادن به مدت طولانی، هنگام ایستادن و پیچاندن بالاتنه ممکن است درد بدتر شود. یک حرکت اجباری و ناگهانی بدن، مانند سرفه یا عطسه می‌تواند درد را بدتر کند.

علائم سیاتیک

همانطور که اشاره کردیم شایعترین علامت سیاتیک درد کمر است که از طریق مفصل ران و باسن در یک پا گسترش می‌یابد. درد معمولاً فقط یک پا را درگیر می‌کند و ممکن است هنگام نشستن، سرفه یا عطسه بیشتر شود.

همچنین ممکن است گاهی اوقات پا احساس بی حسی، ضعف یا گزگز کند. علائم سیاتیک به طور ناگهانی ظاهر می‌شوند و می‌توانند روزها یا هفته‌ها ادامه داشته باشند. حدود 85 درصد افراد در طول زندگی خود نوعی کمردرد را تجربه می‌کنند.

اما این همیشه به معنای درگیری عصب سیاتیک نیست. در بسیاری از موارد، کمردرد نتیجه افزایش بیش از حد یا کشیدگی عضلات کمر است. آنچه اغلب سیاتیک را متمایز می‌کند؛ نحوه انتشار درد از باسن و ران پا است. همچنین ممکن است این احساس گرفتگی و درد در پا روزها ادامه پیدا کند. اما درد سیاتیک ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد. 

عوامل به وجود آمدن درد سیاتیک

درد سیاتیک به دلیل فشار بر روی رشته سیاتیک است. این رشته ضخیم عصبی ممکن است بنابر دلایلی همچون موارد زیر تحت فشار یا تحریک قرار بگیرد.

• فتق دیسک

شایع ترین علت سیاتیک، فتق دیسک است. دیسک‌ها مانند بالشتک‌هایی بین مهره‌های ستون فقرات شما عمل می‌کنند. این دیسک‌ها با افزایش سن ضعیف می‌شوند و آسیب پذیری بیشتر می‌شوند. گاهی اوقات مرکز ژل مانند یک دیسک از طریق پوشش خارجی آن به بیرون هل داده می‌شود و به ریشه‌های عصب سیاتیک فشار می‌آورد. به طور معمول از هر 50 نفر 1 نفر دچار فتق دیسک یا پارگی دیسک می‌شود. حداکثر یک چهارم این افراد آنها علائم دردناکی‌دارند که بیش از 6 هفته طول می‌کشد.

مطلب دلایل زمین خوردن سالمندان را حتما بخوانید.

• تنگی کانال نخاع

سایش و پارگی مهره‌ها می‌تواند منجر به باریک شدن کانال نخاع شود. این باریک شدن، تنگی کانال نخاع نامیده می‌شود و ممکن است به ریشه‌های عصب سیاتیک فشار وارد کند. تنگی نخاع بیشتر در افراد بالای 60 سال دیده می‌شود.

• تومورهای ستون فقرات

در موارد نادر، درد سیاتیک ممکن است در اثر رشد تومور در داخل یا در امتداد نخاع یا عصب سیاتیک باشد. با رشد تومور، ممکن است عصبی که از نخاع منشعب می‌شود به آن فشار وارد کند.

• سندرم Piriformis

پیریفورمیس عضله‌ای است که در اعماق باسن وجود دارد. ستون فقرات پایین را به استخوان فوقانی ران متصل می‌کند و مستقیماً از روی عصب سیاتیک عبور می‌کند. اگر این عضله دچار اسپاسم شود؛ می‌تواند عصب سیاتیک را تحت فشار قرار دهد و علائم درد سیاتیک را به وجود بیاورد. سندرم Piriformis بیشتر در زنان دیده می‌شود.

ممکن است کیف پول حجیم و بزرگ به عنوان منبع درد سیاتیک شناخته نشود؛ اما کیف پول حجیم می‌تواند سندرم پیریفورمیس را تحریک کند. این شرایط می‌تواند مردانی را که کیف پول خود را در جیب عقب شلوار قرار می‌دهند؛ مبتلا کند.

این امر باعث ایجاد فشار مزمن بر عضله پیریفورمیس می‌شود و می‌تواند با گذشت زمان باعث تشدید عصب سیاتیک شود. با نگه داشتن کیف پول در جیب جلویی یا جیب ژاکت می‌توانید از این مشکل جلوگیری کنید.

• ساکرویلیت

ساکرویلیت التهاب یک یا هر دو مفصل ساکروایلیاک است که نقطه اتصال ستون فقرات پایین به لگن می‌باشد.

ساکرویلیت می‌تواند باعث ایجاد درد در باسن و کمر شود. حتی ممکن است به سمت پایین یک یا هر دو پا گسترش یابد. این درد می‌تواند با ایستادن طولانی مدت یا بالا رفتن از پله‌ها تشدید شود. ساکرولیلیت می‌تواند در اثر آرتروز، صدمات، بارداری یا عفونت ایجاد شود.

• آسیب یا عفونت

از دیگر دلایل درد سیاتیک می‌توان به التهاب عضلانی، عفونت یا آسیب دیدگی همانند شکستگی اشاره کرد. به طور کلی، هر شرایطی که عصب سیاتیک را تحریک یا فشرده سازد؛ می‌تواند علائم درد سیاتیک را تحریک کند. در برخی موارد، هیچ دلیل خاصی برای التهاب سیاتیک یافت نمی‌شود.

 چه کسانی به سیاتیک مبتلا می‌شود؟

بیشتر افرادی که به سیاتیک مبتلا می‌شوند بین 30 تا 50 سال سن دارند. زنان ممکن است در طول بارداری به دلیل فشار وارد شده بر عصب سیاتیک از سوی رحم در حال بزرگ شدن، به این مشکل مبتلا شوند. از دلایل دیگر می‌توان به فتق دیسک و آرتروز تحلیل برنده ستون فقرات نیز اشاره کرد.

تشخیص سیاتیک

برای تشخیص درد سیاتیک پزشک از شما می‌پرسد که چگونه دردتان شروع شده و دقیقاً در کجا واقع شده است. ممکن است از شما خواسته شود که چمباتمه بزنید؛ روی پاشنه پا یا انگشتان پا راه بروید و یا پا را بدون خم شدن زانو بلند کنید. این آزمایشات عضلانی می‌تواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد این عصب سیاتیک تحریک پذیر است یا خیر.

همچنین پزشک شما ممکن است آزمایشات تصویربرداری مانند MRI را برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد محل و علت عصب تحریک شده تجویز کند. MRI می‌تواند ترازبندی دیسک مهره‌ها، رباط‌ها و عضلات را نشان دهد. سی تی اسکن با استفاده از ماده حاجب می‌تواند تصویر واضح‌تری از نخاع و اعصاب را مشخص کند.

تعیین علت درد سیاتیک می‌تواند به تشخیص دوره درمان کمک کند. اشعه ایکس می‌تواند به شناسایی ناهنجاری‌های استخوانی کمک کند اما نمی‌تواند مشکلات عصبی را تشخیص دهد.

آیا سیاتیک به طور ناگهانی اتفاق می‌افتد یا اینکه طول می‌کشد تا ایجاد شود؟

سیاتیک می‌تواند به طور ناگهانی یا تدریجی بروز کند. بستگی به علت دارد. فتق دیسک می‌تواند باعث درد ناگهانی شود. آرتروز در ستون فقرات با گذشت زمان و به آرامی سبب ‌ایجاد دردسیاتیک می‌شود.

مزایای پرستار کودک را حتما بخوانید.

عوارض مربوط به سیاتیک

در صورت از دست دادن کنترل مثانه یا روده، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید. این می‌تواند نشانه‌ای از یک مورد اورژانسی باشد که برای جلوگیری از آسیب دائمی ‌نیاز به جراحی فوری وجود دارد. خوشبختانه این عارضه نادر است. اکثر موارد سیاتیک در طی چند روز یا چند هفته از بین می‌روند و هیچ صدمه‌ای برای فرد ایجاد نمی‌کنند.

تسکین درد سیاتیک

بیماری سیاتیک به دلیل فشار وارده بر روی رشته عصبی درمان‌های خاص خود را نیاز دارند. که برای استفاده از برخی از این روش ها نیاز است تا حتما به پزشک مراجعه کنید. 

• کمپرس سرد و گرم

مراحلی وجود دارد که می‌توانید در خانه انجام دهید تا درد سیاتیک را تسکین دهید. یک پد گرم کننده یا یخ بسته بندی ممکن است بسیار مفید باشد. هر دو ساعت یکبار، یکمرتبه حرارت و دفعه بعد یخ را بر روی محل درد خود کمپرس کنید. برای دیدن اینکه کدام حالت آرامش بیشتری را به شما می‌دهد؛ آزمایش کنید. و یا اینکه به تناوب این دو عمل را تکرار کنید.

• دارو

مسکن‌های بدون نسخه می‌توانند برای کوتاه مدت از شما را از درد سیاتیک رهایی دهند. استامینوفن و داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID) مانند آسپیرین، ایبوپروفن و ناپروکسن گزینه‌هایی مناسبی هستند. پزشک شما ممکن است برای کاهش بیشتر التهاب، یک استروئید تزریق کند.

• کشش

در حالی که سیاتیک در حال بهبود است؛ سعی کنید فعال باشید. حرکت در واقع می‌تواند به کاهش التهاب و درد کمک کند. یک فیزیوتراپیست می‌تواند به شما نشان دهد که چگونه ناحیه همسترینگ و کمر را به آرامی ‌کشش دهید.

تمرین تای چی یا یوگا می‌تواند به ثبات ناحیه آسیب دیده و تقویت کمر شما کمک کند. بسته به شرایط پزشکی هر فرد، ممکن است تمرینات خاصی توصیه شود. همچنین ممکن است پزشک پیاده روی کوتاه مدت را تجویز کند.  

• تزریقات

در موارد شدید درد سیاتیک ممکن است پزشک تزریق استروئید به ناحیه ستون فقرات را برای کاهش التهاب توصیه کند. در این روش دارو را مستقیماً به ناحیه اطراف عصب سیاتیک می‌رسانند.

• جراحی

اگر درد سیاتیک شما به دلیل فتق دیسک است و بعد از چهار تا شش هفته هنوز هم درد شدید دارید؛ جراحی می‌تواند یک گزینه عالی باشد. جراح بخشی از دیسک فتق شده را خارج می‌کند تا فشار وارد شده بر عصب سیاتیک را کاهش دهد. حدود 90 درصد بیماران با این نوع جراحی از درد شدید رهایی می‌یابند. سایر اقدامات جراحی نیز می‌تواند سیاتیک ناشی از تنگی کانال نخاع را تسکین دهند.

باید و نبایدهای پس از جراحی سیاتیک 

پس از جراحی کمر، به طور کلی باید از رانندگی، بلند کردن یا خم شدن به جلو به مدت حدود یک ماه اجتناب کنید. پزشک شما ممکن است برای تقویت عضلات پشت، فیزیوتراپی را توصیه کند. هنگامی ‌که بهبودی کامل شد؛ یک احتمال عالی وجود دارد که بتوانید به تمام فعالیت‌های معمول خود برگردید.

درمانهای مکمل برای درد سیاتیک

شواهدی وجود دارد که طب سوزنی، ماساژ، یوگا و کاردرمانی کایروپراکتیک می‌تواند درد معمولی در کمر را تسکین دهد. اما تحقیقات بیشتری لازم است تا مشخص شود این روش‌های درمانی برای سیاتیک مفید هستند یا خیر.

جلوگیری از درد سیاتیک

• اگر یک بار دچار درد سیاتیک شده باشید؛ احتمال بازگشت آن وجود دارد. اما مراحلی وجود دارد که می‌توانید برای کاهش شانس عود مجدد آنها را امتحان کنید.  
• به طور منظم تمرینات ورزشی خود را انجام دهید.  
• وزن خود را متناسب نگه دارید.
• برای بلند کردن اجسام سنگین زانوها را خم کنید.

این مراحل می‌تواند به شما کمک کند از آسیب دیدگی کمر که منجر به درد سیاتیک می‌شود جلوگیری کنید.