شاید در اطرافیان خود دیده باشید یا حتی خودتان نیز با این مسئله درگیر باشید که در مورد همه چیز نگران هستید. حتی در مورد نگران بودن هم نگران هستید. اگر به طور کلی حس میکنید که با این مشکلات دست و پنجه نرم میکنید احتمالا شما به اختلال اضطراب فراگیر یا اختلال اضطراب منتشر مبتلا هستید. در ادامه به علل، راهکار و درمان اختلال اضطراب منتشر یا فراگیر میپردازیم.

اضطراب چیست؟

اضطراب یکی از احساسات طبیعی است که هر انسانی آن را تجربه میکند که به خودی خود بد نیست زیرا یکی از عوامل مهم برای بقای انسان همین اضطراب است. اگر این حس نباشد انسان ممکن است متوجه خطر و مشکلاتش نشود. اگر این حس نباشد انسان ممکن است برای رفع مشکلاتش یا حتی برای رسیدن به خواسته ها و اهدافش تلاشی نکند.

در واقع این حس از غریزه انسان نشئت میگیرد و همانطور که گفتیم ریشه در بقای انسان دارد. اما همانطور که میدانید هرچیزی حدی دارد. اگر هر چیزی بیشتر از حد باشد ممکن است باعث ضرر و آسیب بشود. اضطراب نیز از این قاعده مستثنی نیست. افرادی که دچار اضطراب در سطح بالایی هستند ممکن است با مشکلاتی مواجه بشوند که شاید غیر قابل جبران باشد.

اختلال اضطراب فراگیر یا منتشر چیست؟ (GAD)

اختلال اضطراب فراگیر یا منتشر (Generalized Anxity Disorder) یکی از اختلالات اضطرابی است. در این اختلال فرد با نگرانی های متعددی دست و پنجه نرم میکند. از نگرانی های شخصی گرفته تا مسائلی که شاید کمترین اهمیتی نداشته باشند. اگر از آن ها حالشان را بپرسید به شما میگویند که انگار در دلم رخت میشورند. این اصطلاح به اضطراب و دلهره ای که تجربه میکنند مربوط میشود.

این افراد همیشه منتظر رخ دادن یک فاجعه هستند. به صورت مثال تصور کنید مادری به این اختلال دچار باشد، کافی است فرزندش جواب تلفنش را ندهد. فکر این مادر به هزار راه میرود و با خود میگوید نکند بلایی سر فرزندم آمده باشد! نکند اتفاقی افتاده باشد! در راستای همین نگرانی، مادر ممکن است دچار حملات عصبی بشود یا حتی سعی کند با بیمارستان ها و یا اقوام و آشنا تماس بگیرد تا بتواند این اضطراب را رفع کند. این یک نمونه ملموس و ساده از این افراد بود. در ادامه به علل، راهکار و درمان این اختلال می پردازیم و با آن بیشتر آشنا میشویم.

علائم اختلال اضطراب فراگیر یا منتشر چیست؟

این اختلال علائم مختلفی دارد که در ادامه به آن ها اشاره میکنیم، نکته ای که وجود دارد این است که از آن جایی که اضطراب را همه انسان ها به میزان کم یا زیاد تجربه کرده ایم پس ممکن است تا میزانی با این علائمی که در ادامه آن ها را ذکر میکنیم آشنایی داریم.

علائم اختلال اضطراب فراگیر یا منتشر شامل:

• نگرانی و احساس دلشوره
• تحریک پذیری بالا
• دید تحریف شده نسبت به وقایع
• تنش های عضلانی مانند سفت شدن ماهیچه های پا
• عرق کردن زیاد
• سرد شدن دست و پا
• خشک شدن دهان
• سردرد، معده درد و دردهایی که ممکن است در نواحی دیگر بدن شکل بگیرند مانند گردن
• احساس خستگی بسیار و افت انرژی
• حالت تهوع
• لرزش اندام ها
• اختلال خواب
• سختی در تمرکز یا احساس خالی بودن مغز

فرد باید علائم اختلال را ظرف حداقل شش ماه داشته باشد و همچنین باید کنترل کردن احساس نگرانی اش را غیر ممکن بداند.

عوامل خطر و علل اختلال اضطراب فراگیر یا منتشر

وجود عوامل خطر در یک اختلال به ما نشان میدهد که چه افرادی بیشتر ممکن است در معرض آن اختلال قرار بگیرند. در اینجا قصد داریم عوامل خطر اختلال اضطراب منتشر یا فراگیر را ذکر کنیم و آن ها را به صورت مختصر توضیح بدهیم:

جنسیت

اختلال اضطراب فراگیر در خانم ها به میزان دو برابر بیشتر از آقایان است. این یعنی خانم ها بیشتر ممکن است در معرض این اختلال قرار بگیرند. پس خانم های محترم باید بیشتر حواسشان باشد که مسائل کوچک زندگی برای آن ها تبدیل به نگرانی های بزرگ نشود. این تفاوت در نسبت ابتلا به این اختلال ممکن است به این خاطر باشد که در میان خانم ها و آقایان تفاوت های هورمونی وجود دارد. حتی در برخی منابع ذکر شده است که چون آقایان تمایل کمتری به مراجعه به درمانگر نشان میدهند به همین خاطر این اختلال بیشتر در خانم ها شناسایی شده است.

سابقه خانوادگی

این اختلال از آن دسته اختلال هایی می باشد که عامل ژنتیک میتواند در آن نقش موثری داشته باشد. اگر در میان اعضا خانواده افرادی هستند که برای آن ها اختلالات اضطرابی یا دیگر اختلالات خلقی تشخیص داده شده است ممکن است این ژن به شما نیز به ارث رسیده باشد. حتما نیاز نیست که این افراد از خانواده درجه یک شما باشند، ممکن است بستگان دیگر شما مانند عمو و خاله و … به این اختلال یا دیگر اختلالات خلقی مبتلا باشند.

سوء مصرف مواد

مصرف مواد مخدر، سیگار یا الکل میتواند یکی از ریسک فاکتور ها یا عوامل خطر پیدایش این اختلال باشد. افرادی که از مواد مخدر یا الکل استفاده میکنند انتقال دهنده های عصبی خود را به عمد ممکن است تحریک یا بازداری کنند و این مسئله قطعا در طولانی مدت میتواند مشکلات جدی برای آنان ایجاد کند که یکی از آن مشکلات جدی اختلال اضطراب فراگیر یا منتشر است.

شرایط خاص پزشکی

افرادی که بیماری های مزمن دارند ممکن است بیشتر در معرض این اختلال قرار بگیرند. به صورت مثال فردی که دچار بیماری قلبی است ممکن است سطح بالاتری از استرس را در شرایط مختلف زندگی تجربه کند. یا فردی که چندین سال است درگیر بیماری سرطان است میتواند در معرض این بیماری باشد.

تجربه وقایع پر استرس در زندگی

• وقایع شوکه کننده جسمی یا احساسی
• فقر
• مورد بی توجهی قرار گرفتن یا سو استفاده در دوران کودکی،داشتن والدین سخت گیر یا انتقاد گر، یا تنبه بدنی
• طلاق یا جدایی عاطفی
• سطح پایین تحصیلات

ممکن است علل دیگر برای اختلال اضطراب فراگیر یا منتشر نیز وجود داشته باشد ولی ما سعی کردیم در اینجا به صورت مختصر این عوامل را شرح دهیم.

رابطه هوش و اختلال اضطراب فراگیر یا منتشر

یکی از سوالاتی که به شخصه برای بنده پیش آمده بود و ذهنم را درگیر کرده بود دقیقا همین مسئله بود. آیا میان هوش و اختلال اضطراب فراگیر یا منتشر یا به صورت کلی اختلالات اضطرابی رابطه وجود دارد؟ فرضیه ای که من داشتم این بود که افرادی که هوش بالاتری دارند چون پردازش فکری قوی تری دارند ممکن است در زمان مواجهه با مشکلات و مسائل مختلف فکر های بسیار زیادی به ذهن آن ها خطور کند. همین افکار زیاد ممکن است باعث شود که نسبت به آن ها نگرانی پیدا کنند.

در یکی از پژوهش هایی که در دانشگاه lakehead کانادا انجام گرفته است مشخص شده است که میان هوش کلامی و اختلالات اضطرابی رابطه مستقیم وجود دارد. در این پژوهش از 126 نفر تست های مربوطه را گرفته اند و این فرض را تایید کردند. همچنین مقالات دیگری نیز هستند که این فرضیه را تایید میکنند. پس میتوانیم نتیجه بگیریم که افرادی که دارای سطح هوش بالاتری هستند سطوح بالاتری از اضطراب را تجربه میکنند. برای خواندن مقاله اصلی در این زمینه میتوانید به این لینک مراجعه کنید.

درمان اختلال اضطراب فراگیر یا منتشر

برای درمان اختلال اضطراب فراگیر یا منتشر راه های درمانی متعددی وجود دارد. خوشبختانه روان درمانی بهترین راه برای حل این مشکل است. اگر روان درمانی به تنهایی منتهی به درمان نشود آنگاه میتوان از درمان های دارویی استفاده کرد. در ادامه روش های درمانی این اختلال را ذکر میکنیم.

درمان شناختی رفتاری (CBT)

یکی از متد های معروف درمانی بیماری های روانی درمان شناختی رفتاری است. در این رویکرد درمانی با استفاده از تکنیک های شناختی و رفتاری در وهله اول سعی میشود که رفتار هایی که باعث بروز یا تشدید بیماری میشوند را تغییر دهیم و پس از آن به سراغ شناخت های اشتباه و تحریف شده ای که این شرایط را بوجود آورده اند میرویم.

تکنیک های فراوان و درمان تکلیف محور این نوع از درمان بر روی بسیاری از بیماران مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر یا منتشر بسیار نتایج مثبتی را نشان داده است. به همین خاطر به شخصه پیشنهاد میکنم اگر فکر میکنید که به این اختلال مبتلا هستید و نیاز به درمان دارید از این روش درمانی غافل نشوید.

درمان مواجه ای

یکی دیگر از روش های درمانی و تکنیک های این حوزه درمان مواجه ای است. در این نوع از درمان سعی میکنیم فرد را با آن مسئله ای که باعث میشود اضطراب بوجود بیاید مواجه کنیم. شاید با خود بگویید خب فرد اگر به یکباره با نگرانی های اضطراب آورش رو به رو بشود ممکن است برنتابد و فشار بسیار زیادی را متحمل شود. کاملا درست است! ما قصد نداریم فرد را به صورت یکباره و واقعی با ترس ها و نگرانی هایش رو به رو کنیم.

در این تکنیک از فرد بیمار خواسته میشود که با استفاده از یک برنامه روتین سعی کند نگرانی هایش و موقعیت هایی را که برای او اضطراب شدید ایجاد میکند را تصور کند. از او خواسته میشود که جلوی اضطرابش را در هنگام تصور کردن نگیرد و اجازه بدهد که اضطرابش خود را نشان بدهد. پس از مدتی که این تمرین را انجام بدهد متوجه میشود که حالش بسیار بهتر شده است. به این تکنیک درمانی، درمان پارادوکس میگویند.

یادگیری آرمیدگی

با استفاده از این روش یاد میگیرد که در شرایط اضطراب آور و استرس زا عضلات خود را در حالت آرامش قرار بدهید، این روش به شما کمک میکند که خود را کنترل کنید و حالتان بهتر باشد. این روش را میتوانید در کنار درمان شناختی رفتاری استفاده کنید تا نتیجه مطلوب تری دریافت کنید.

درمان های دارویی

دارو های بازدارنده بازجذب سروتونین برای درمان اختلال اضطراب فراگیر یا منتشر توصیه شده اند. حتما توجه داشته باشید که با تجویز پزشک متخصص از این دارو ها استفاده کنید. به صورت سرخود دست به استفاده از دوز های مختلف این دارو ها نزنید. همانطور که میدانید همۀ دارو ها دارای عوارضی میباشند که این دارو ها از مستثنی نیستند. سرترالین، سیتالوپرام و پاروکستین از این جمله دارو ها هستند.

از بنزودیازپین ها نیز میتوان استفاده کرد ولی متاسفانه این دارو ها اعتیاد آور هستند و درمانگران استفاده از آنان را توصیه نمیکنند. یکی از این دارو ها دیازپام است که حتما باید با تجویز پزشک از آن مصرف کنید.