لرزش بدن (Tremor) نوعی حرکت غیرارادی، غیرقابل کنترل، تکراری و ریتمیک یک اندام یا بخشی از بدن است که با اسپاسم یا انقباض عضلانی متفاوت است. لرزش می‌تواند در هر قسمت از بدن و در هر زمانی رخ دهد و معمولا نتیجه یک مشکل در مخچه، بخشی از مغز که حرکات عضلانی را کنترل می‌کند، است.
از سایر علل موثر در بروز آن میتوان به عوامل سبک زندگی (مانند مصرف بیشازحد کافئین) و ابتلا به شرایط پزشکی مانند سکته مغزی یا بیماری پارکینسون اشاره کرد. اگرچه همیشه نمیتوان لرزش را به‌راحتی درمان کرد، اما گاهی خودبهخود از بین میرود.
شما می‌توانید با مطالعه این مطلب به پاسخ پرسشهایی مانند لرزش بدن از داخل نشانه چیست؟ لرزش بدن تو خواب نشانه چیست؟ علت لرزش بدن در جوانی چیست؟ چه بیماریهایی باعث لرزش بدن میشود؟ چه قرصی برای لرزش بدن خوب است؟ و برای لرزش بدن چی بخوریم دست پیدا کنید.
چه چیزی باعث لرزش بدن میشود؟
واقعا لرزش بدن از چیست؟ لرزش زمانی اتفاق می‌افتد که گروههای عضلانی بدون هماهنگی و بهصورت غیرارادی منقبض شوند. در واقع لرزش بدن قابل کنترل نیست و بدون اینکه شما تصمیم به حرکت دادن قسمتی از بدن داشته باشید در آن ناحیه رخ میدهد.
از نظر پزشکان، لرزش بدن یک وضعیت پزشکی نیست بلکه یک علامت است. گاهی اوقات هیچ دلیل واضحی برای بروز آن وجود ندارد و گاهی همان لرزش فیزیولوژیک است که توسط یک محرک موقت مانند کافئین یا دارو ایجاد میشود. جالب است بدانید که لرزش خفیف در همه افراد وجود دارد و به آن لرزش فیزیولوژیک میگویند. این مساله طبیعی است و قابل توجه نیست. بنابراین، لرزش بدن می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. علل عمومی لرزش عبارتند از:
- خستگی عضلانی
- مصرف بیشازحد کافئین
- سطح قند خون پایین
- استرس
- افزایش سن
- صدمات بدنی
- داروهای تجویزی
- ترک الکل
شرایط پزشکی که میتوانند علت لرزش در عضلات و لرزش داخلی بدن باشند عبارتند از:
- آسیب تروماتیک مغز
- سکته مغزی
- بیماری پارکینسون
- مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس
- اختلال مصرف الکل
- پرکاری تیروئید
- اضطراب مزمن
- کمبود ویتامین
در ادامه به شرح برخی از علل عمومی خواهیم پرداخت. در مطلبی با عنوان علت تپش قلب و لرزش بدن نی نی سایت نیز به نکات جالبی در این زمینه اشاره شده است.
چرا مصرف بیشازحد کافئین عامل لرزش بدن و سرگیجه است؟
زیرا مانند هورمون آدرنالین، کافئین یک محرک است که سطح هوشیاری شما را بالا میبرد و اعصاب شما را تحریک می‌کند. در واقع کافئین اگرچه می‌تواند برای افزایش هوشیاری شما مفید باشد، اما مصرف مقادیر زیاد آن در مدت کوتاهی می‌تواند منجر به لرزش بدن و افزایش تپش قلب شود.
چرا با افت قند خون احساس لرزش در عضلات رخ میدهد؟
قند خون پایین که بهعنوان هیپوگلیسمی نیز شناخته میشود، ممکن است در اثر دریافت کالری اندک، تزریق بیشازحد انسولین یا درمان دیابت نوع ۲ با قرص سولفونیل اوره رخ دهد. این قرص پانکراس شما را تحریک می‌کند تا انسولین بیشتری تولید کند که می‌تواند قند خون شما را بسیار پایین بیاورد.
علائم دیگر افت قند خون شامل عرق کردن، احساس گرسنگی بسیار، تحریکپذیری، تمرکز ضعیف، تاری دید و تپش قلب هستند.
چرا استرس باعث لرزش بدن میشود؟
اضطراب مانند هیجان، ترشح هورمونی به نام آدرنالین (اپینفرین) را تحریک می‌کند که به آن هورمون «جنگ یا گریز» نیز میگویند. این روند تأثیرات عمیقی بر بسیاری از قسمت‌های بدن شما دارد که بیشتر با هدف افزایش هوشیاری، قدرت عضلانی و توانایی فرار از خطر رخ میدهد.
آدرنالین پایانههای عصبی شما را تحریک می‌کند، آگاهی شما را بالا میبرد و جریان خون را به ماهیچههای بازوها و پاهای شما افزایش میدهد. همه این عوامل باعث میشوند که شما بهصورت غیرارادی دچار لرزش شوید. البته لرزش بدن ناشی از استرس اغلب با ضربان قلب سریع (تپش قلب)، تنگی نفس، خشکی دهان و گاهی درد قفسه سینه نیز همراه است.
چه قرصی باعث لرزش بدن میشود؟
از داروهای تجویزی موثر در لرزش بدن میتوان به سالبوتامول (که برای تسکین علائم آسم استفاده میشود)، کربنات لیتیوم (که معمولا در اختلال دوقطبی تجویز میشود)، برخی از داروهای موثر در کنترل صرع و برخی از داروهای ضدسرطان اشاره کرد. البته برخی از داروهای ضدافسردگی نیز میتوانند باعث ایجاد احساس لرز در شما شوند، بهخصوص هنگامی که برای اولین بار آنها را مصرف می‌کنید.
بهتر است بدانید که انواع مواد مخدر تفریحی مانند آمفتامینها نیز میتوانند منجر به لرزش بدن و سایر اختلالات حرکتی شوند که ممکن است پس از قطع مصرف آنها ادامه یابند.
علت لرزش بدن بعد از ترک الکل چیست؟
اگر به الکل وابسته هستید، ترک آن می‌تواند منجر به بروز علائم شدیدی از جمله لرزش بدن، اضطراب، گیجی، تعریق، تپش قلب و حتی تشنج شود. زیرا الکل می‌تواند به مغز شما (بهخصوص بخش مخچه) که مسئول برقراری تعادل و هماهنگی در حرکات است آسیب برساند. این لرزش ممکن است حتی چند هفته پس از قطع نوشیدن الکل ادامه یابد.
کمبود چه ویتامینی باعث لرزش بدن میشه؟
کمبود ویتامین، به ویژه ویتامین B1، می‌تواند منجر به لرزش بدن شود. بیماری ویلسون که یک بیماری ارثی است و در آن ماده معدنی مس بیشازحد در بدن شما تجمع مییابد نیز اغلب باعث لرزش میشود. علل نادر مانند مسمومیت با آرسنیک یا فلزات سنگین نیز میتوانند علائم مختلفی از جمله لرزش ایجاد کنند.
نحوه طبقهبندی انواع لرزش بدن
به طور کلی انواع لرزش بدن را میتوان به دو دسته لرزش در حال استراحت (Resting tremors) و لرزش فعالیتی (Action tremor) دستهبندی کرد. لرزش در حال استراحت زمانی رخ میدهد که شما در حالت نشسته یا دراز کشیدهاید و هنگامیکه شروع به حرکت می‌کنید، متوجه خواهید شد که لرزش از بین میرود.
اگرچه لرزش در حال استراحت اغلب فقط دستها را تحت تاثیر قرار میدهد، اما گاهی علت لرزش تمام بدن در خواب همین مساله است. اصولا لرزش فعالیتی در حین حرکت قسمت آسیبدیده بدن رخ میدهد و به انواع مختلف زیر تقسیمبندی میشود:
- لرزش وضعیتی (Postural tremor): زمانی رخ میدهد که بدن در موقعیتی مخالف با نیروی جاذبه زمین قرار میگیرد. علت لرزش در عضلات بازو زمانیکه دستها را بهصورت افقی و رو بالا نگه میدارید، می‌تواند لرزش وضعیتی باشد.
- لرزش هدفمند (Intention tremor): لرزش هدفمند در حین انجام حرکات مورد نظر شما مانند لمس بینی توسط انگشتان رخ میدهد.
- لرزش مختص وظیفه (Task-specific tremor): هنگام انجام کارهایی که به مهارت نیاز دارند مانند نوشتن یا نواختن یک ساز رخ میدهد.
- لرزش جنبشی (Kinetic tremor): لرزش جنبشی در حین حرکت ارادی بخشی از بدن، مانند بالا و پایین بردن مچ دست رخ میدهد. معمولا لرزش عضلات در بدنسازی از این نوع است و در اثر خستگی عضلانی یا کار کشیدن بیشازحد از عضلات بروز می‌کند.
- لرزش ایزومتریک (Isometric tremor): زمانی اتفاق می‌افتد که شما داوطلبانه یک عضله را منقبض می‌کنید اما آن ماهیچه یا اندام را حرکت نمی‌دهید، مانند زمانیکه دستان خود را مشت می‌کنید.
انواع لرزش بدن
لرزش بدن را براساس علائم ظاهری و علت بروز آن، میتوان به انواع زیر دستهبندی کرد.
۱. لرزش اساسی (Essential tremor)
لرزش اساسی شایعترین نوع اختلال حرکتی است که معمولا لرزشهای وضعیتی یا هدفمند را در بر میگیرد. لرزش اساسی ممکن است خفیف باشد و شدت آن افزایش پیدا نکند یا ممکن است در طی چند سال به کندی پیشرفت کند. معمولا بهصورت یک لرزش دوطرفه شروع میشود، به این معنی که هر دو طرف بدن را تحت تأثیر قرار میدهد.
در گذشته تصور نمیشد که لرزش اساسی با هیچ بیماری مرتبط باشد اما تحقیقات اخیر آن را به دژنراسیون خفیف در ناحیه مخچه مرتبط کردهاند. یک مطالعه در سال ۲۰۱۹ نیز به این نتیجه رسید که بروز لرزش اساسی در برخی افراد با بیماری پارکینسون مرتبط است. لرزش اساسی گاهی اوقات با علائم زیر همراه است:
- مشکل خفیف در راه رفتن
- کاهش قدرت شنوایی
- اختلال شناختی خفیف
۲. لرزش پارکینسون (Parkinsonian tremor)
شروع بیماری پارکینسون حدود ۶۰ سالگی است. لرزش پارکینسون معمولا یک لرزش در حال استراحت و اغلب جز اولین علائم بروز این بیماری است. این لرزش معمولا در اثر کاهش دوپامین در گانگلیونهای پایه مغز رخ میدهد. درحالیکه لرزش اساسی بهصورت دوطرفه شروع میشود، لرزش پارکینسون در یک اندام یا در یک طرف بدن قبل از پیشرفت به سمت دیگر بروز می‌کند.
۳. لرزش عملکردی (Functional tremor)
لرزش عملکردی که قبلا بهعنوان لرزش سایکوژنیک یا وابسته به وضعیت روانی شناخته میشد، با علائم زیر مشخص میشود:
- شروع و بهبودی ناگهانی لرزش
- تغییر در جهت لرزش قسمت آسیبدیده بدن
- کاهش شدت لرزش در زمان پرت شدن حواس بیمار
این نوع لرزش ممکن است بهصورت یک لرزش وضعیتی یا هدفمند ظاهر شود. افراد مبتلا به لرزش عملکردی اغلب دارای اختلال تبدیلی (یک وضعیت روانی که علائم فیزیکی مانند فلجشدگی، اختلال در گفتار و غیره ایجاد می‌کند) یا یک بیماری روانپزشکی دیگر هستند.
۴. لرزش دیستونیک (Dystonic tremor)
لرزش دیستونیک افرادی را که دچار دیستونی هستند، یک اختلال حرکتی که با انقباضات غیرارادی عضلانی مشخص میشود، تحت تاثیر قرار میدهد. در واقع انقباضات عضلانی باعث ایجاد حرکات پیچشی و تکراری یا وضعیتهای غیرطبیعی مانند چرخش گردن میشوند. این مشکل در هر سنی ممکن است رخ دهد. لرزش دیستونیک به طور نامنظم رخ میدهد و استراحت کامل می‌تواند آن را تسکین دهد.
۵. لرزش مخچهای (Cerebellar tremor)
مخچه تعادل و همچنین حرکت بدن را کنترل می‌کند. لرزش مخچهای نوعی لرزش هدفمند است که در اثر بروز ضایعات یا آسیب مخچه ناشی از سکته مغزی، تومور و ام اس رخ میدهد. همچنین ممکن است نتیجه اختلال مصرف الکل یا استفاده بیشازحد از برخی داروها باشد.
اگر اختلال مصرف الکل دارید یا در مدیریت داروها مشکل دارید، با یک پزشک متخصص صحبت کنید. او می‌تواند به شما در ایجاد یک برنامه درمانی برای ترک الکل کمک کند.
۶. لرزش ارتواستاتیک (Orthostatic tremor)
لرزش ارتواستاتیک معمولا در پاها اتفاق می‌افتد. در واقع یک انقباض سریع و ریتمیک ماهیچهای است که بلافاصله پس از ایستادن رخ میدهد و باعث بیثباتی بدن می شود. هیچ علامت یا نشانه بالینی دیگری وجود ندارد. معمولا بیثباتی زمانی متوقف میشود که بنشینید یا شروع به راه رفتن کنید.
۷. لرزش فیزیولوژیک (Physiologic tremor)
اگرچه لرزش فیزیولوژیک دستها و انگشتان را تحت تأثیر قرار میدهد اما معمولا با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیست. در اصل یک پاسخ فیزیکی طبیعی بدن است که در همه افراد رخ میدهد. معمولا این نوع لرزش در اثر محرکهای زیر شدت بیشتری پیدا می‌کند:
- مصرف داروهای خاص
- ترک الکل
- ابتلا به شرایط پزشکی مانند هیپوگلیسمی، عدم تعادل الکترولیت یا تیروئید بیشفعال
روشهایی برای پیشگیری از بروز لرزش بدن
اگر لرزش بدن از نوع لرزش فیزیولوژیک باشد که معمولا بهواسطه محرکهایی مانند مصرف کافئین زیاد، خستگی عضلانی، افت قند خون، استرس و غیره تشدید میشود، به‌راحتی می‌توانید با اعمال تغییراتی در سبک زندگی آن را کنترل کنید. به عنوان مثال، برای جلوگیری از لرزش بدن هنگام استرس انجام ورزشهایی مانند یوگا، تکنیک تنفس عمیق و مصرف دمنوشهای آرام‌بخش فاقد کافئین مفید است.
درصورتی‌که لرزش بدن بهدلیل ابتلا به یک بیماری زمینهای باشد، بهترین راهکار برای پیشگیری بهبود رژیم غذایی و افزایش مصرف میوه و سبزیجات، ترک سیگار و شروع ورزش روزانه است.
نحوه صحیح تشخیص علت لرزش بدن
اگرچه لرزش بدن اغلب یک مشکل جدی نیست، اما گاهی اوقات ممکن است نشان‌دهنده بروز یک اختلال پزشکی در مغز، سیستم عصبی یا ماهیچهها باشد. به همین دلیل، توصیه می‌کنیم که در صورت مواجهه با لرزش غیرقابل توضیح در هر قسمت از بدن خود به پزشک مراجعه کنید.
در طول معاینه فیزیکی، پزشک ناحیه آسیبدیده را معاینه می‌کند. همچنین ممکن است از شما بخواهد که برای ارزیابی شدت لرزش، چیزی بنویسید یا جسمی را نگهدارید. با این حال، تا زمانیکه پزشک آزمایش‌های بیشتری مانند آزمایش خون و آنالیز ادرار را انجام ندهد، نمی‌تواند علت اصلی لرزش بدن را تشخیص دهد.
معمولا آزمایش خون برای بررسی نشانههای بیماری تیروئید یا سایر شرایط پزشکی انجام میشود. پزشک شما ممکن است یک معاینه عصبی نیز انجام دهد. این معاینه عملکرد سیستم عصبی و موارد زیر را سنجش می‌کند:
- شدت رفلکسهای تاندونها
- میزان هماهنگی بدن
- وضعیت بدن
- قدرت عضلانی بدن
- تون عضلانی
در طول معاینه عصبی ممکن است لازم باشد با انگشت بینی خود را لمس کنید، یک مارپیچ بکشید یا تمرینات دیگر انجام دهید. پزشک شما همچنین ممکن است آزمایش الکترومیوگرافی را تجویز کند. این تست فعالیت غیرارادی ماهیچه و پاسخ عضله به تحریک عصبی را اندازهگیری می‌کند.
چگونه لرزش بدن را از بین ببریم؟ ۷ روش درمان لرزش عضلات بدن
معمولا نحوه درمان لرزش بدن به علت زمینهای و نوع آن بستگی دارد. از بهترین روشهای موثر میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
۱. دارودرمانی لرزش عضلات
واقعا چه دارویی برای لرزش بدن خوب است؟ برخی از داروهای تجویزی مانند موارد زیر برای درمان لرزش استفاده میشوند:
- مسدودکنندههای بتا یا بتا بلاکرها: اگرچه بتا بلاکرها معمولا برای درمان فشار خون بالا یا بیماری قلبی استفاده میشوند اما نشان داده شده است که میتوانند لرزش بدن را در برخی افراد کاهش دهند.
- آرامبخشها: آرام‌بخش‌هایی مانند آلپرازولام ممکن است لرزش ناشی از اضطراب را تسکین دهند.
- داروهای ضدتشنج: گاهی اوقات داروهای ضدتشنج برای افرادیکه نمیتوانند بتا بلاکرها را مصرف کنند، تجویز میشوند.
۲. تسکین لرزش بدن با تزریق بوتاکس
تزریق بوتاکس با فلج موقت عضلات ممکن است لرزش بدن را تسکین دهد. این روش اغلب برای افرادی استفاده میشود که لرزشهایی روی صورت و سر دارند. با این حال، بوتاکس را میتوان به هر گروه عضلانی در گردن، بازوها یا دستها تزریق کرد.
۳. کاهش لرزش بدن با سونوگرافی متمرکز
تالاموس بخشی از مغز است که در حرکت بدن نقش دارد. آسیب یا اختلال در سلولهای عصبی تالاموس می‌تواند منجر به لرزش عضلانی شود. روش سونوگرافی متمرکز پرتو ظریفی از امواج اولتراسوند را به سلولهای عصبی ناکارآمد در تالاموس میرساند. این کار سلولها را از بین میبرد و در نتیجه لرزش فرد را کاهش میدهد.
۴. فیزیوتراپی برای لرزش عضلات بدن
فیزیوتراپی به تقویت عضلات و بهبود هماهنگی اعضای بدن کمک می‌کند. استفاده از وزنههایی روی مچ دست و انجام تمرینات ورزشی خاص تحت نظر فیزیوتراپیست ممکن است به تسکین لرزش کمک کند.
۵. درمان لرزش بدن با تحریک عمیق مغز (DBS)
تحریک عمیق مغز ممکن است تنها گزینه برای کسانی باشد که لرزشهای ناتوانکننده دارند. در طول این عمل جراحی، جراح یک کاوشگر یا پروب الکتریکی را وارد قسمتی از مغز که مسئول لرزش است می‌کند.
هنگامیکه پروب در جای خود قرار گرفت، یک سیم از پروب به زیر پوست قفسه سینه وارد میشود. جراح دستگاه کوچکی را در قفسه سینه شما قرار میدهد و سیم را به آن وصل می‌کند. این دستگاه پالسهایی را به پروب میفرستد تا مغز از تولید سیگنالهای محرک لرزش بدن منع شود.
۶. عمل تالاموتومی برای لرزش عضلات
تالاموتومی یک عمل جراحی است که به طور دائم قسمت مشکلدار تالاموس را از بین میبرد. پزشکان معمولا این جراحی را برای درمان لرزش شدیدی که به سایر درمان‌ها پاسخ نداده است، انجام میدهند.
۷. درمان لرزش بدن در طب سنتی
طب سنتی برای تسکین لرزش بدن روی طب سوزنی و مصرف داروهای گیاهی زیر تاکید دارد:
- دمنوش بابونه
- دمنوش اسطوخودوس
- دمنوش بهارنارنج
زیرا این گیاهان میتوانند با بهبود مزاج بدن، کنترل قند خون، کاهش استرس و اضطراب، کاهش التهاب و اسپاسم عضلانی، کمک زیادی به رفع لرزش نواحی مختلف بدن کنند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
لرزش بدن گاهی اوقات می‌تواند نشانه وجود یک بیماری زمینهای باشد. هر فردیکه لرزش بدن را تجربه می‌کند باید برای تشخیص و درمان مناسب به پزشک مراجعه کند. فردیکه مشکوک است لرزش بدن از عوارض جانبی مصرف دارو است، باید نگرانی خود را با پزشک در میان بگذارد. در صورت امکان، پزشک ممکن است دوز دارو را تغییر دهد یا مصرف یک داروی جایگزین را توصیه کند.
درصورتی‌که شرایط مراجعه حضوری را ندارید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات مشاوره آنلاین دکتر مغز و اعصاب پذیرش۲۴ استفاده کنید. مشکلات خود را مطرح کرده و از مشاوره بهترین دکتر متخصص مغز و اعصاب برای درمان استفاده کنید.
پاسخ به سوالات متداول در زمینه لرزش بدن
در این بخش می‌توانید پاسخ تعدادی از ابهامات ذهنی خود را بیابید.
۱. لرزش داخلی بدن علتش چیست؟
لرزش داخلی بدن می‌تواند تکانهای ظریفی در بازوها، پاها، سینه یا شکم شما ایجاد کند. معمولا به دلایل مختلفی مانند ابتلا به پارکینسون، ام اس و اضطراب مزمن رخ میدهد. یک مطالعه گزارش داد که ۳۳ درصد از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون دارای ارتعاشات داخلی هستند. ۳۶ درصد از افراد مبتلا به ام اس و ۵۵ درصد از افراد مبتلا به لرزش اساسی نیز احساس ارتعاشات داخلی را گزارش کردند.
۲. علت لرزش بدن در خواب چیست؟
لرزش بدن در خواب اگر از نوع لرزش در حال استراحت باشد معمولا در اثر ابتلا به بیماری زمینهای مانند پارکینسون، ام اس یا پرکاری تیروئید بروز می‌کند. در غیر این صورت، علت لرزش عضلات در خواب دلایل سادهای مانند افت قند خون، افت ناگهانی دمای بدن، کمبود ویتامین یا خستگی عضلانی است.
۳. لرزش ناگهانی بدن نشانه چیست؟
تجربه نشان داده است که این مشکل اغلب در اثر مصرف برخی از داروها، قرار گرفتن در سرما و افت دمای بدن، افت قند خون و اضطراب کنترلنشده بروز می‌کند.
-