همانگونه که در اکثر راهنماهای خرید سازهای مختلف موسیقی هم به شما می گویند، نی خوب خیلی ارتباطی به مارک آن و سازنده ندارد. یک روش برای خرید نی خوب این است که فاکتورهای آن را مسلط بوده، یا اینکه به فروشنده اعتماد داشته باشید. یک نکته مهم این است که خرید نی را به استاد خود نسپارید و یا به فروشگاهی که استادتان می گوید بروید و بگویید از طرف فلانی آمده ام نروید (واقعا این کار را نکنید!) مگر اینکه 100 درصد به استاد خود اطمینان داشته باشید. در این مقاله راهنمای کاملی در این مورد تهیه کرده ایم.

2- معرفی اجزای نی

قبل از خرید یک نی خوب باید اجزای آن را بشناسید، زیرا اگر به فروشنده اعتماد نداشته باشید باید اجزای اصلی که در ادامه مقاله توضیح داده می شوند را موقع خرید تست کنید. می بینید که نی عمدتا از 4 قسمت تشکیل می شود و اتصال آنها بهم از فاکتورهای باکیفیت بودن نی است.

3- قیمت

قیمت نی بستگی به موضوعات مختلفی دارد. بطور کلی همانگونه که در نمونه تصویر زیر میبینید، قیمت نی های مبتدی از 200 هزار تومان تا 600 هزار تومان می باشد و نی های متوسط تا حرفه ای با مارک های مختلف تا 3 میلیون تومان قیمت دارند:

عمده قیمت به جنس چوب و کیفیت ساخت بر می گردد که این موضوع صرفا توسط خود سازنده تعیین می شود.

4- مشخصات ظاهری

بیشتر مشخصات ظاهری یک نی خوب به کیفیت ساخت و نبود ضایعاتی مثل چسب و یا اتصالات بین پوست و گل میخ بر می گردد نه زیبایی ظاهری و سطحی یا تزئینات! این موضوع سبب ثابت ماندن و کوک شدن صدای نی در طولانی مدت می گردد. دقت کنید که گره ها و بندهای نی به خوبی به ته نی و سری آن وصل شده باشند و کاملا محکم باشند. فاصله بند ششم از آخر یعنی دم نی کمتر از 30 میل نباشد . برای نی با طول 600 فاصله 36 میل خوب است. فاصله بند اول یعنی بالای نی (بدون احتساب سر نی) از اول نی بیشتر از 70 میل نباشد. برای نی با طول 600 مثال بالا 66 خوب است. قطر سوراخ داخل نی گشاد نباشد که متاسفانه رایج است برای مثال بالا 9 میل خوب است.سوراخ نت ها گشاد نباشد برای مثال بالا 8 میل خوب است

نی یا نی هفت بند از سازهای بادی ایرانی است. نی هفت‌بند از گیاه نی ساخته می‌شود. برای ساخت این گونه نی آن را طوری برش می دهند که از سر تا ته آن شامل هفت بند شود و اخیرا بصورت مصنوعی (نی اصلاح شدهٔ مصنوعی) نیز ساخته شده است. نی هفت‌بند یا به اصطلاح نی متشکل از ۵ سوراخ در جلو و یک سوراخ در پشت آن است که توسط انگشتان دوم و چهارم از یک دست و انگشتان اول تا چهارم از دست دیگر پوشیده می‌شوند. به طور کلی نی را با جا گرفتن بین دو دندان نیش و گرد کردن زبان در پایین و پشت آن می‌نوازند اما اساتیدی همچون جمشید عندلیبی زبان را در بالا می‌گذارند.

در کل شیوه نی‌نوازی به دو گونه نایب اسدالله و کسایی است. از اساتید می‌توان حسین یاوری، حسن کسایی، حسین عمومی، جمشید عندلیبی، محمد موسوی، حسن ناهید و محمد علی کیانی نژاد را نام برد. نت‌ها در ساز نی: وسعت صدای آن به ۳ اکتاو می‌رسد. نی ۵ صدا (رجیستر) دارد که هر یک از آنها با نحوه دمیدن هوا در نی قابل انتخاب است.

5- مارک های نی و پیشنهاد ما برای خرید

سه تا از بهترین مارک های انواع نی در حال حاضر در ایران به ترتیب عبارتند از نی سلطانیان، صنایعی و شفیعی. معمولا به مبتدیان و افراد متوسط پیشنهاد می شود مدل های ارزان تر این سه مارک را تهیه کنند و بعد که حرفه ای تر شدند به سراغ مدل های گران تر همین سه مهر بروند.

هر چند مجددا عرض می کنیم در میان همین مارک های معروف، نی های بی کیفیت اخیرا افزایش یافته است و مارک های گمنامی هم هستند که نی های فوق العاده باکیفیت تولید می کنند. توصیه می شود با توجه به فاکتورهای گفته شده در این مقاله نسبت به خرید اقدام کنید و مارک را در درجه سوم و چهارم اهمیت قرار دهید.

6- نظرات کاربران حرفه ای در فضای مجازی

≡   منصور رستمی چند سالی در زمینه نی نوازی فعالیت دارد در مورد خرید این ساز معتقد است:

“ني دياپازون (سل) کوک بهترين گزينه براي شروع کردنه. يا ني هايي که اختلاف طولي زيادي با اون ندارند مثل ني(لا) کوک.
چون صداي بم در ني هاي کوتاه راحتتر در مياد . اما براي صداي اوج من در کتاب مسعود جاهد خوندم بهتره با ني (فا) يا (فاديز) و براي صداي غيث از ني (مي) کوک استفاده بشه . ولي با همون ني دياپازون هم ميشه همه اين صداها رو به خوبي ايجاد کرد و اين تقسيمات براي راحتي کاره.”

≡   محسن رحیمیان معتقد است:

“مشخصات ظاهری یک نی خوب:
تناسب بند ها (در نی مرغوب بند ها با فاصله مناسب از بالا به پایین کوتاه تر می شوند)
جنس نی : معمولا نی مناطق کویری به خصوص کاشان جنس مرغوب تری دارند و می توان صدای دلنشین تری اخذ کرد .
صاف بودن و اینکه ساز دارای انحنا و کجی نباشد. البته برای خرید نی بهتره که با یک آدم خبره این کار رو انجام بدید چون فقط تجربه س که می تونه یک نی خوب رو از بد تشخیص بده وگرنه از روی ظاهر نی نمیشه تشخیص داد. در مورد انتهای نی الزامی به سری فلزی نیست، البته اون سری فلزی انتهای نی بجهت حفاظت نی از ترک برداشتن و شکستگی هست. در مورد سر ساز هم یا از سری برنجی استفاده میشه یا از طلق پلاستیکی.  کسی که بین دندان هاش فاصله نداره نمیتونه از سر برنجی استفاده بکنه…در کل سر پلاستیکی بهتر و ایمن تر از سر برنجی هست .”