پراگرسیو راک Progressive Rock که با نام پراگ راک Prog Rock نیز شناخته می‌شود، یک شاخه از موسیقی راک است که در اواخر دهه ۱۹۶۰ و اوایل دهه ۱۹۷۰ ظهور کرد و به واسطه ساختار پیچیده و بافت درهم‌آمیخته موسیقایی، تمایل به آزمودن و تلفیق با دیگر سبک‌ها و ژانرهای موسیقی شناخته می‌شود. گروه‌های پراگرسیو راک در ساخته‌های خود اغلب عناصر مختلفی از موسیقی کلاسیک، جز، موسیقی فولک و ... را در آهنگ‌های خود وارد می‌کنند که نتیجه آن عموما منجر به خلق صدای چالش‌برانگیز و جذاب برای شنوندگان می‌شود. به صورت کلی پراگرسیو راک با تاکید زیادی که روی نوآوری و خلاقیت در موسیقی دارد، تاثیر عمیقی بر پیشرفت موسیقی راک داشته است.

 

 

تاریخ پراگرسیو راک

ریشه‌های اولیه پراگرسیو راک یا پروگرسیو راک را می‌توان تا اوایل دهه ۱۹۶۰ دنبال کرد؛ زمانی‌که گروه‌های نظر بیتلز The Beatles و بیچ بویز The Beach Boys شروع به آزمودن و تلفیق سبک‌های مختلف موسیقی و ترکیب عناصیر موسیقی کلاسیک در ساخته‌های خود کردند. با این حال اواخر دهه ۱۹۶۰ که اولین نشانه‌های این سبک متفاوت نمایان شد و موجودیت پیدا کرد. یکی از اولین و تاثیرگذارترین گروه‌های پراگرسیو راک، گروه کینگ کریمسون King Crimson بود که در سال ۱۹۶۸ توسط رابرت فریپ Robert Fripp گیتاریست مشهور تاسیس شد.

اواخر دهه ۱۹۶۰ که اولین نشانه‌های سبک پراگرسیو راک متفاوت نمایان شد و موجودیت پیدا کرد

اولین آلبوم این گروه با نام در دادگاه پادشاه کریمسون In the Court of the Crimson King که در سال ۱۹۶۹ منتشر شد، به طور گسترده‌ای به عنوان یک اثر کلاسیک در این سبک در نظر گرفته می‌شود. این آلبوم دارای نشانه‌های پیچیده‌ای از زمان، اجراهای درخشان سازها و طیف وسیعی از حضور دیگر سبک‌ها و حالات موسیقی از جمله جز و موسیقی کلاسیک بود.

از دیگر گروه‌های پراگرسیو راک برجسته آن دوران می‌توان به جنسیس Genesis، یس Yes، پینک فلوید Pink Floyd و ... اشاره کرد. یس گروهی است که در سال ۱۹۶۸ تاسیس شد و به واسطه هارمونی‌های آوازی پیچیده و اجرای ظریف موسیقی شناخته شد. جنسیس در سال ۱۹۶۷ تاسیس شد و در آثار خود عناصری از موسیقی راک، فولک و کلاسیک را ترکیب کرده بود. پینک فلوید گروهی بود که در سال ۱۹۶۵ تاسیس شد و به دلیل بهره گرفتن تجربی از جلوه‌های صوتی و تصویری سایکدلیک برجسته شد. [پینک فلوید در حال حاضر نماد موسیقی پراگرسیو راک است و تا حدودی در میان مردم ساکن ایران، به عنوان مترادف موسیقی پراگرسیو راک شناخته می‌شود و محبوبیت بسیار زیادی دارد.]

در دهه ۱۹۷۰ گروه‌های پراگرسیو راک زیادی ظهور کردند که از جمله آن‌ها می‌توان به امرسون، لیک اند پالمر Emerson, Lake & Palmer، امرسون Emerson، جترو تال Jethro Tull و راش Rush اشاره کرد. این گروه‌ها مسیر رو به رشد و پیشرفت پراگرسیو راک را ادامه دادند و گستره بیشتری از سبک‌ها و حالات موسیقی از جمله جز، فانک و حتی موسیقی الکترونیک را به موسیقی خود افزودند. با همه این تفاسیر در پایان دهه ۱۹۷۰، محبوبیت پراگرسیو راک رو به افول رفت.

بسیاری منتقدان و علاقه‌مندان این سبک احساس می‌کردند که این سبک بیش از حد پرمدعا و مغرور شده است و گروه‌های فعال آن بیشتر بر مهارت‌های فنی تمرکز دارند تا آهنگ‌های ماندگار. با وجود کاهش این محبوبیت، پراگرسیو راک همچنان بر طیف وسیعی از هنرمندان و نوازندگان و دیگر سبک‌ها تاثیر گذارده و می‌گذارد. گروه‌هایی نظیر تول Tool، ریدیوهد Radiohead و دریم تیاتر Dream Theater همگی از پراگرسیو راک به عنوان تاثیرگذارترین منبع بر موسیقی خود یاد کرده‌اند.

پینک فلوید در حال حاضر نماد موسیقی پراگرسیو راک است و تا حدودی در میان مردم ساکن ایران، به عنوان مترادف موسیقی پراگرسیو راک شناخته می‌شود و محبوبیت بسیار زیادی دارد.

برترین هنرمندان و گروه‌های پراگرسیو راک

یکی از تاثیرگذارترین گروه‌های پراگرسیو پینک فلوید است. آلبوم‌های اولیه این گروه مانند نی‌زن بر دروازه‌های سپیده‌دم The Piper at the Gates of Dawn و یک نعلبکی رمز و راز A Saucerful of Secrets شاهکارهای سایکدلیکی بودند که در خود افکت‌های پیچیده گیتار و جلوه‌های صوتی تجربی را در هم آمیخته بودند. با این حال آلبوم نیمه تاریک ماه The Dark Side of the Moon که در سال ۱۹۷۳ منتشر شد بود که آن‌ها را به عنوان گروهی ماندگار در معبد پراگرسیو راک ماندگار کرد. مفهوم کلی آلبوم و المان‌های موضوعی آن، همراه با استفاده نوآورانه از فن‌آوری استودیویی، این آلبوم را به اثری برجسته [و ماندگار و فراتر از زمان و تکرارنشدنی و بی‌مانند] در این سبک تبدیل کرد. [ترکیب پنج نفره راجر واترز Roger Waters، دیوید گیلمور David Gilmour، نیک میسن Nick Mason، سید برت Syd Barrett و ریچارد رایت Richard Wright یکی از برنده‌ترین ترکیب‌های تاریخ موسیقی است.]

یکی دیگر از نمادهای پراگرسیو راک، گروه یس است. نوازندگی پیچیده و جذاب در کنار تمایل آن‌ها به گنجاندن عناصر کلاسیک و سمفونیک در آهنگ‌هایشان، این گروه را بدل به یکی از محبوب‌ترین و اثرگذارترین گروه‌های این ژانر کرده است. آلبوم‌هایی مانند شکستنی Fragile و نزدیک به لبه Close to the Edge از آثار کلاسیک موسیقی پراگ راک هستند که نشان‌دهنده توانایی استثنایی این گروه در نوازندگی و ترانه‌نویسی است.

جنسیس دیگر گروه پراگرسیو راکی است که تاثیر قابل توجهی بر این سبک گذارده است. آلبوم‌های اولین این گروه با حضور پیتر گابریل Peter Gabriel به عنوان خواننده اصلی وجهی جاه‌طلبانه و نمایشی دارد که با المان‌های صحنه‌ای و لباس‌های پیچیده همراه می‌شدند [این امر آثار این گروه را تا حدودی به موسیقی آرنا راک نیز نزدیک کرده بود]. در آلبوم‌های بعدی این گروه و با جایگزین شدن فیل کالینز Phil Collins به عنوان خواننده اصلی، موسیقی گروه ساده‌تر و پاپ‌گراتر شد؛ اما همچنان خصیصه‌های کلی موسیقی پراگرسیو راک خود را حفظ کرده بود. [جنسیس گروه خاصی است؛ علی‌رغم این‌که این گروه دیگر فعالیت محسوسی ندارد، اما به مانند پینک فلوید هر کدام از اعضای آن به تنهایی از شهرت و اعتبار بسیار زیادی در دنیای موسیقی  برخورداند.]

از دیگر هنرمندان مطرح موسیقی پراگرسیو راک می‌توان فرانک زاپا Frank Zappa، جنتل جاینت Gentle Giant، استیون ویلسون Steven Wilson، جترو تال، امرسون ، لیک اند پالمر را نام برد. هر یک از این گروه‌ها و هنرمندان صدا و رویکرد منحصر به فردی را دنبال کرده و می‌کنند؛ اما همه آن‌ها بر اصل پشت سر گذاردن مرزهای موسیقی راک و خلق آهنگ‌هایی پیچیده و چالش‌انگیز متفق هستند.

وضعیت امروز پراگرسیو راک

امروزه، موسیقی پراگرسیو راک همچنان سبکی محبوب است که در آن با بهره بردن از المان‌های مودی بلوز، فولک راک مختص مخاطبان موسیقی است که از پیچیدگی، خلاقیت لذت می‌برند و علاقه دارند که تا شنونده موسیقی باشند که در آن مرزهای موسیقی راک جابه‌جا می‌شود. اگرچه ممکن است این سبک به مانند گذشته محبوب نباشد، اما تاثیر آن همچنان در آثار بسیاری از هنرمندان، نوازندگان و گروه‌های مختلف دیده می‌شود و رد آن احساس می‌شود و میراث آن همچنان الهام‌بخش نسل‌های جدیدی از هنرمندان در جهت جابه‌جایی مرزهای موسیقی راک است.

موسیقی پراگرسیو راک عامل شکل‌گیری برخی از نوآورانه‌ترین و تاثیرگذارترین تغییرات موسیقی راک شده است و رد آن را در برخی از سبک‌های مدرن را به وضوح می‌توان مشاهده کرد.

به واسطه اصالت و جذابیت خاصی که در این سبک وجود دارد، پراگرسیو راک همچنان به رشد خود در گستره صنعت موسیقی ادامه می‌دهد. تاکید این سبک بر خلاقیت و نوآوری در موسیقی در طول سال‌ها الهام‌بخش موسیقی‌دان‌های بی‌شماری بوده است و این احتمال وجود دارد که همچنان در آینده شاهد ظهور گروه‌های موسیقی جدید و هیجان‌انگیزی باشیم.

توضیح مترجم: یکی از شاخه‌های مدرن این سبک، موسیقی نئوپراگ Neo-Prog یا نئوپراگرسیو راک Neo-Progressive Rock است که در اوایل دهه ۸۰ در بریتانیا شکل گفت و از آن به عنوان موج دوم Progressive Rock یاد می‌شود. گروه ماریلیون Marillion پرچم‌دار آن است. این سبک به واسطه فضای احساسی و ترانه‌های دراماتیک و ساختار نمایشی (Theatrical) و همچنین موسیقی ملودیک و کمتر پیچیده شناخته می‌شود. لیدهای گیتار سولو هم یکی دیگر از خصیصه‌های این سبک است.

جمع‌بندی موضوع پراگرسیو راک

در پایان باید گفت که موسیقی پراگرسیو راک عامل شکل‌گیری برخی از نوآورانه‌ترین و تاثیرگذارترین تغییرات موسیقی راک شده است و رد آن را در برخی از سبک‌های مدرن این سبک از جمله پست راک Post-Rock را به وضوح می‌توان مشاهده کرد. در حالی که هرگز نمی‌توان مدعی شد که یک هنرمند یا گروه بهترین است؛ اما گروه‌های ذکرشده در بالا همگی سزاوار توجهی که به آن‌ها شده است، هستند و تاثیر غیرقابل کتمان در این سبک گذارده‌اند.