فلوت از سازهای بادی شبیه به نی که دهنی ندارد و نفس نوازنده از راه سوراخی که در کنار سر لوله تعبیه شده وارد ساز می شود. فلوت عالی ترین و جالب ترین ساز از گروه سازهای ( چوبی – بادی ) است. فلوت را در ارکستر سمفونیک از شکل آن به آسانی می توان شناخت، زیرا تنها ساز بادی ارکستر است که از پهلو نواخته می شود. فلوت انواع متعدد دارد که بیشتر آنها بر خلاف فلوت معمولی ازسر نواخته می شوند و مشهورترین آنها یک نوع فلوت قدیمی به نام فلوت آبک ( Flute-a-bec) می باشد.

فلوت از سازهای بادی چوبی (بی‌زبانه یا بی‌قمیش) است که برخلاف دیگر سازهای این دسته، صدای آن نه از لرزش قمیش، بلکه از نوسان هوای دمیده‌شده بر لبهٔ دهنی (یا تیغهٔ هواییِ) ساز تولید می‌شود. فلوت جزو سازهای بادی چوبی بدون زبانه است.این ساز جزء قدیمی‌ترین سازهای بادی محسوب می‌شود و قدمت برخی از انواع آن، که باستان‌شناسان یافته‌اند، به ۵۰٬۰۰۰ سال پیش می‌رسد.

فلوت‌ها در گذشته از جنس چوب ساخته می‌شدند (به همین دلیل در قدیم از آن به عنوان ساز بادی چوبی نام برده می‌شد) ولی امروزه با وجود اینکه این ساز در زمره سازهای بادی چوبی قرار دارد، لیکن ملاک تقسیم‌بندی آن جنس و آلیاژی که در ساخت آن استفاده شده مد نظر نیست، بلکه نحوه تولید صدای آن است. واژه فلوت در زبان‌های اروپایی به معنای نام کلی سازهای مشابه فلوت نیز بکار می‌رود. فلوت و ساز شرقی نی هم نوعی فلوت شمرده می‌شود. به‌طور کلی فلوت و نی سازهایی هم‌خانواده هستند. فلوت صدای زیبا و دلنشینی دارد که در قدیم از چوب و امروزه از نقره یا طلا ساخته می‌شود. عمر این ساز به چند هزار سال می‌رسد، ولی نمونه‌های جدید آن با شکل کنونی از اویل قرن هجدهم در ارکستر مورد استفاده قرار گرفته‌اند. فلوت و فلوت کوچک تنها سازهای بادی چوبی هستند که فاقد زبانه می‌باشند. نفس اجرا کننده از راه سوراخی که در کنار لوله (نزدیک سر آن) تعبیه گردیده، وارد لوله می‌شود سپس با باز و بسته کردن سوراخ‌های متوالی با انگشتان، صدای به وجود آمده را کنترل می‌نمایند.

امروزه باز و بسته شدن سوراخ‌های این ساز، با کلید صورت می‌گیرد. این نوع فلوت در سل ۱۸۳۲ شخصی به نام Theobald Boehm ساخت که موجب ترقی عظیم در اجرا و صدا دهی فلوت گردید. به آسانی می توان گمان برد که نخستین بار انسان های اولیه با شنیدن صدای بادی که در میان نی های میان تهی و تنه درختان سالخورده پیچیده و صدای خوش آهنگی حادث می کرده است، اصوات مطبوع موسیقی را از سایر صداها بازشناخته و همین امر انگیزه آن ها در ساختن انواع نی ها و سازهای بادی بوده است.

شکل انواع گوناگون فلوت ، در حجاری هایی که بر روی کتیبه های سنگی شده و همچنین در بسیاری از تصاویر و تابلوهای قدیمی، بسیار دیده می شود. برخی نیز می گویند که نخستین بار مردم تئاندرتال آلمان به صدای دل انگیزی که از دمیدن در یک سر نی شکسته تولید می شود، پی برده اند. در افسانه قدیمی یونانی پان و سیرنکس هم به این موضوع اشاره شده است.

ممکن است بخواهید در مورد آموزش فلوت اطلاعات داشته باشید

برخی از ویژگی‌های این ساز:

با اینکه فلوت نیز جز سازهای بادی چوبی است ولی امروزه ان را از جنس طلا می‌سازند.فلوت جدید را «فلوت بوهم» می‌نامند. نت این ساز را با کلید سل می‌نویسند.

انواع فلوت

• فلوت چینی:

چین را می‌توان یکی از قدیمیترین کشورها در نواختن آلات موسیقی بویژه فلوت دانست. در چین فلوتهای مختلفی وجود دارد از جمله: ۱- Dizi: یکی از آلات اصلی موسیقی در چین است. علاوه بر این که از آن در موسیقی سنتی، اپرا و ارکستر استفاده می‌شود، به کشورهای غربی نیز راه پیدا کرده است. نواختن آن به صورت اریب می‌باشد. به طور عمده از چوب بامبو (خیزران) ساخته می‌شود و صدای بسیار زیبایی دارد. ۲- Xiao: سازی بسیار قدیمی می‌باشد. نواختن آن به صورت عمودی و جنس آن نیز از خیزران تیره رنگ است. ۳- Paixiao 4- Koudi: از جنس خیزران و بسیار کوچک و نازک می‌باشد. در سال ۱۹۷۱ توسط یکی از اساتید فلوت Dizi اختراع شد.

• فلوت هندی (Bansuri):

این نوع فلوت در کشورهای هند و پاکستان نواخته می‌شود. از چوب خیزران ساخته شده و بر روی آن ۶ یا ۷ سوراخ وجود دارد. نواختن آن نیز به صورت اریب می‌باشد.

• اوکارینا (Ocarina):

یکی از قدیمیترین سازهای موسیقی در جهان می‌باشد. ۱۲۰۰۰ سال قدمت! گذشته آن به چین برمی گردد ولی به مرور زمان به اروپا نیز راه پیدا می‌کند. نحوه صدا دهی آن تقریباً شبیه به فلوت ریکوردر می‌باشد. جنس آن معمولاً از سفال است ولی با پلاستیک، چوب، شیشه و فلز نیز ساخته می‌شود. تعداد سوراخهای آن هم ۴ تا ۱۳ عدد می‌باشد. صدای آن نیز بسیار زیباست. می‌توانید به کاست اوکارینا از آقای Diego Modena گوش کنید.

فلوت چوبی

این نوع فلوت از جنس چوب ساخته شده و تقریبا در تمام نقاط جهان مورد استفاده قرار می گیرد. البته نحوه ساخت آن در هر منطقه متفاوت است و بستگی به موقعیت جغرافیایی آن دارد. جنس چوب، قرار گیری سوراخها، قطر فلوت و شیوه نواختن از جمله این تفاوت ها است. برای مثال در چین فلوت dizi ، در هند فلوت بانسوری، در اروپا فلوت آیریش و نیز در آمریکای لاتین پان فلوت مورد استفاده قرار می گیرند و همینطور در بسیاری از نقاط دیگرجهان صدها نوع مختلف از فلوت چوبی نواخته می شود.ولی شباهتی که بین اکثر این سازها وجود دارد شیوه نواختن آن است که بصورت اریب می باشد. (همانند فلوت کلید دار)

در ایران نیز فلوت چوبی که در بازار موجود می باشد فلوت پیکولوی بدون کلید است و به نام فلوت عربی شناخته می شود گرچه در کشورهای عربی به ندرت از آن استفاده می شود. در اصل شما با این فلوت می توانید ملودیهای ایرانی، عربی، ترکی وحتی هندی یا شرقی بنوازید و مهم نیست که اسم دقیق آن چه باشد یا متعلق به چه کشوری است.این فلوت صدای بسیار زیبایی دارد و در نتهای بم تا حدودی شبیه به نی عربی می شود.

نواختن آن نسبت به فلوت کلید دار کمی مشکل است و ساختمان آن بگونه ایست که گام کروماتیک شرقی به آسانی در آن قابل اجرا می باشد. یعنی علاوه بر اجرای پرده و نیم پرده در گام غربی، نتهای ربع پرده نیز در آن نواخته می شود که آنرا در نواختن موسیقی مقامی و دستگاهی (ایران، ترکیه وموسیقی عرب) قدرتمند ساخته است. یکی از ملودیهای زیبایی که بوسیله این فلوت نواخته شده است توسط استاد پرویز وزیری در سریال وفا می باشد که البته به اشتباه در تیتراژ آن نی عربی نوشته شده بود. لینک دانلود این آهنگ نیز در زیر آمده است.

فلوت ریکوردر

نام دیگر آن Fipple Flute یا English Flute است. ساده ترین نوع فلوت می باشد و طرز نواختن آن بصورت مستقیم مانند کلارینت و بسیار ساده است. بعلت سادگی نواختن معمولا برای آشنایی کودکان با موسیقی از آن استفاده می کنند.

چهار مدل اصلی دارد که عبارتند از :

1- Soprano که متداول ترین نوع آن می باشد، صدای آن بسیار زیر و برای ملودیهای شاد مناسب است. نت دو اول آن یک اکتاو پایین تر از نت دو میانی می باشد.
2- Alto بعد از سپرانو متداول ترین نوع است.
3- Tenor این مدل و مدل باس کمیاب و گرانقیمت هستند و صدای بم تری دارند.
4- Bass عضوی از این خانواده با صدای بسیار بم و مناسب برای ملودیهای غمگین.

یکی از معروفترین مارکهای این فلوت نیز یاماها می باشد

فلوت کلید دار

نام اصلی این فلوت، Boehm است که نام سازنده آلمانی آن است و امروزه متداول ترین نوع فلوت در دنیا می باشد. نام دیگر آن نیزModern Flute یا Concert flute است. جنس این نوع فلوت برای افراد مبتدی از مس و روی با روکش نیکل یا نقره و در سطح حرفه ای جنس فلز نیز از نقره می باشد. فلوت های ویژه هم با روکش پلاتینیوم یا طلا با قیمت بسیار بالا ( چندین هزار دلار ) ساخته می شوند. طول آن تقریبا 67 cm و وزن آن 400 – 600 gr است. همچنین برای ساختن آن بیش از 150 قطعه لازم است. از جمله کلیدها، فنرها،پیچ ها، میله های نگهدارنده، غلطک ها و … .

ساختمان فلوت به سه قسمت تقسیم می شود:

1- head joint یا سر فلوت که جای لب بر روی آن است.
2- body یا بدنه که کلید های اصلی بر روی آن قرار دارد.
3- foot joint یا قسمت انتهایی فلوت.

در هنگام انتخاب شما با انواع مختلفی از یک مدل فلوت مواجه می شوید ( البته در خارج از کشور ) که فقط برای اطلاع دوستان تعدادی از این موارد رو می نویسم:

– نوع کلید ها : open hole , closed hole که نوع سوراخ باز برای مدل های حرفه ای است.
– فرم کلید سل: offset , in-line که در نوع in-line کلید سل با کلید های دیگر در یک ردیف است ولی در نوع offset که متداول است کلید سل مقداری از ردیف اصلی منحرف می باشد.
– نوع پایه : C-foot , B-foot که در نوع C پایین ترین نتی که می توانید اجرا کنید نت “دو” می باشد و در نوع B پایین ترین نت ، نت “سی” اکتاو قبل خواهد بود.