لگن یک مجموعه استخوان حلقه‌ای شکل در سطح باسن است که از چندین استخوان جداگانه تشکیل شده است شکستگی لگن به معنای شکسته شدن هر یک از این استخوان‌ها‌ست. برخی از شکستگیهای لگن شامل شکستن بیش از یک استخوان است. در این شرایط وضعیت بیمار بسیار جدی بوده زیرا معمولا استخوان‌ها از محل خود خارج می‌شوند و ما در این مقاله در مورد انواع شکستگی لگن، علائم و نشانه ها، و روش درمان آن توضیح خواهیم داد.
شکستگی لگن چیست؟
لگن یک گروه از استخوانهای پروانه‌ای شکل در قاعده ستون فقرات است. این بخش متشکل از استخوانهای پوبیس، ایلیوم و ایسکیم است که توسط رباط‌ها‌ی بسیار محکم به یکدیگر چسبیده و کمربند استخوان لگن را تشکیل می‌دهد. این مجموعه استخوانی یک حفره در مرکز خود داشته و به وسیله دو استخوان حلقه‌ای کوچک‌تر از مثانه، روده کوچک و روده بزرگ محافظت می‌کند.
شکستگی لگن به ندرت اتفاق می‌افتد و شدت آن از نوع خفیف (در صورت شکسته شدن جزئی) تا شدید (در صورت شکسته شدن استخوان بزرگ) متفاوت می‌باشد. بنا بر شکل و ساختار استخوانهای این قسمت، حلقه‌ها‌ی لگن اغلب در بیش از یک مکان شکسته می‌شوند.
در انواع شکستگی خفیف لگن ممکن است در اثر یک فعالیت کوچک مانند آهسته دویدن اتفاق بیفتد. در این صورت اوضاع بیمار طی چند هفته بدون جراحی بهبود می‌یابد. اما شکستگی جدی در لگن می‌تواند تهدیدکننده جان افراد باشد. زیرا خطر آسیب رسیدن به اندام‌هایی که لگن از آنها محافظت می‌کند بسیار زیاد است. این نوع شکستگی اغلب نیاز به مراقبت‌ها‌ی پزشکی فوری، درمان فیزیکی طولانی مدت و همچنین در مواردی کمک‌های توان بخشی دارد.
شکستگی لگن به دو شکل اتفاق می‌افتد:
- ثابت و پایدار که در آن لگن یک نقطه شکستگی داشته، لذا خونریزی محدود بوده و استخوان‌ها در جای خود باقی می‌مانند.
- ناپایدار که در آن دو یا چند شکستگی در حلقه لگن با خونریزی متوسط تا شدید وجود دارد.
انواع شکستگی لگن
لگن از سه استخوان ایلیوم، ایسکیوم و پوبیس تشکیل شده است. رباط‌هایی در این قسمت از بدن وجود دارند که این استخوان‌ها را به ساکروم در قسمت پایین ستون فقرات متصل می‌کنند. وظیفه اصلی این بخش از بدن، محکم نگه داشتن بالا تنه و حفظ تعادل آن است. ضمن اینکه لگن، از چندین اندام گوارشی و تولید مثل نیز محافظت می‌کند و محل اتصال بسیاری از عضلات، رگ‌های خونی و اعصاب بدن است. بر اساس نوع استخوانی که در لگن دچار آسیب شده است و فشار وارده بر آن، می‌توان شکستگی این اندام را به دسته‌های زیر طبقه‌بندی کرد:
شکستگی ایلیوم: این استخوان شبیه بال پروانه است و در دو طرف بدن، درست در بالای پاها قرار دارد. علائم شکستگی ایلیوم بسته به میزان آسیب متفاوت است ولی معمولا درد شدید در لگن یا کشاله ران، تورم و کبودی روی پوست، و ناتوانایی در وارد کردن فشار و وزن بر روی لگن آسیب‌دیده از علائم آن است.
شکستگی ایسکیوم و پوبیس: زیر هر ایلیوم یک ساختار حلقه‌ای شکل قرار دارد که از ایسکیوم و استخوانهای شرمگاهی تشکیل شده‌اند. بیشتر شکستگیهای ایسکیوم و شرمگاهی ناشی از زمین خوردن است، اما در برخی از ورزشکاران جوان، ممکن است در نتیجه انقباضات شدید و ناگهانی عضلات متصل به لگن نیز این شکستگی رخ دهد. علائم این نوع شکستگی به میزان آسیب بستگی دارد. درد به خصوص در زمان حرکت، تورم و کبودی قابل توجهی در لگن از جمله علائم شکستگی ایسکیوم و پوبیس هستند.
استابولوم: شکستگی در استابولوم (حفره‌ای که در هر دو طرف لگن قرار دارد) نسبت به سایر شکستگیهای لگن کمتر شایع است و معمولا بر اثر سوانح رانندگی یا سقوط از ارتفاع و در نتیجه آسیب دیدن استخوانهای دیگر و ساختارهای نرم داخل و اطراف لگن رخ می‌دهد.
شکستگیهای استرسی: شکستگیهای استرسی معمولا نتیجه فعالیت‌های مکرری است که با فشار زیاد همراه هستند. در افراد مبتلا به پوکی استخوان، این نوع شکستگی‌ها ممکن است نتیجه حرکات روزمره و ساده نیز باشند. درد در لگن یا کشاله ران که معمولا در حین حرکت یا ورزش کردن بدتر می‌شود و حتی در زمان استراحت نیز احساس می‌شود و تورم یا حساسیت در پوست اطراف استخوان آسیب دیده از جمله علائم این نوع شکستگی هستند.
علائم و نشانه‌های شکستگی استخوان لگن
شکستگی لگن تقریبا همیشه همراه با درد است. این درد با حرکت دادن لگن یا تلاش برای راه رفتن تشدید می‌شود. اغلب بیمار معتقدند وقتی لگن یا زانوی خود را در یک موقعیت خاص خم نگه می‌دارند؛ از شدت دردشان کم می‌شود. برخی از بیماران ممکن است تورم یا کبودی را نیز در ناحیه لگن تجربه کنند.
علت شکستگی لگن
شکستگی لگن معمولا ناشی از وارد آمدن یک نیروی زیاد به این اندام است. تصادفات رانندگی و سقوط از نردبان دو علت اصلی ایجاد این بیماری هستند. در کنار این موارد گاهی شکستگی لگن به دلیل ضعف استخوان‌ها رخ می‌دهد. این علت در بین افراد مسن‌تر که استخوان‌هایشان در اثر پوکی استخوان ضعیف شده است؛ شیوع بیشتری دارد. به ندرت، زمانی که تکه‌ای از استخوان ایسکیوم از محل اتصال عضلات همسترینگ به استخوان جدا می‌شود نیز ممکن است این شکستگی رخ دهد. به این نوع شکستگی، شکستگی آولژن گفته می‌شود و بیشتر در بین ورزشکاران جوانی که هنوز در حال رشد هستند شیوع دارد. شکستگی آولژن معمولا لگن را ناپایدار نمی‌کند یا به اندام‌های داخلی آسیب نمی‌رساند.
شکستگی لگن در چه سنی شایع‌تر است؟
شکستگیهای قابل توجه لگن می‌توانند در هر فردی که دچار ضربه جدی به این قسمت شود رخ دهند. شکستگیهای کم شدت و پایدار معمولا در افراد مسن، به ویژه در افرادی که استخوانهای آنها نازک است و یا پوکی استخوان در آنها دیده می‌شود مرسوم است.
شکستگیهای استرس نیز در واقع نوعی شکستگی ناکامل بوده و به صورت یک ترک کوچک در استخوان پدیدار می‌شوند. این شکستگی‌ها به طور معمول در دونده‌ها شایع‌تر هستند.
دلایل شکستگی لگن چیست؟
شکستگیهای اصلی لگن در اثر ضربه‌ها‌ی بزرگی مانند تصادفات رانندگی در جاده‌ها، سقوط از ارتفاع و زمین خوردن اتفاق می‌افتند. شکستگیهای لگن ناشی از آسیب‌ها‌ی شدید یا حوادث ناگوار اغلب ناپایدار هستند و نیاز به درمان فوری و بستری شدن در بیمارستان دارند.
شکستگی خفیف لگن که شامل شکستگی‌ها‌یی است که استخوان در آنها جابجا نمی‌شود؛ می‌تواند پس از زمین خوردن یا سر خوردن در افراد، به ویژه سالمندان که دچار پوکی استخوان هستند اتفاق بیفتد. به همین دلیل شکستگیهای دردناک اما پایدار بیشتر در افراد مسنی که استخوانهای آنها نازک و متخلخل است دیده می‌شود.
تشخیص شکستگیهای لگن
متخصصان ارتوپدی معمولا می‌توانند به سادگی و با استفاده از آزمایش‌های تصویربرداری مانند عکس رادیولوژی، MRI، سی‌تی اسکن و اسکن استخوان، محل شکستگی، تعداد استخوانهای آسیب دیده و اینکه آیا آسیبی به بافت‌های نرم اطراف مانند تاندون‌ها، رباط‌ها، عروق خونی یا اعصاب وارد شده است یا خیر را تعیین کنند.
روشهای جلوگیری از شکستگی لگن چیست؟
از آنجا که شکستگی‌ها اغلب در اثر اصابت ضربه به استخوان‌ها به وجود می‌آیند؛ بنابراین با انجام تمهیداتی خاص می‌توان شانس این نوع آسیب را به حداقل رساند.
استفاده از وسایل کمک حرکتی مانند عصا و واکر برای سالمندان در پیشگیری از شکستگی لگن بسیار موثر می‌باشد.
رعایت و به کارگیری هر روش ایمنی که خطر سقوط را کاهش می‌دهد. (ایجاد حفاظ در ساختمان‌ها و مکان‌ها‌ی مرتفع)
رعایت ضوابط محافظت شخصی و ایمنی برای سوارکاران
استفاده از مکمل‌ها‌ی دارویی برای بهبود پوکی استخوان
استفاده از روشهای کاردرمانی و فیزیوتراپی برای بیماران مبتلا به مشکلات تعادلی و حرکتی
روشهای درمانی بیمار مبتلا به شکستگی لگن
بسیاری از شکستگیهای پایدار و سطحی لگن، بدون جراحی درمان می‌شوند. بسیاری از بیماران در هنگام محرز شدن شکستگی لگن‌شان، نیازی به جراحی ندارند. زیرا نوع شکستگی آنها خطرناک نبوده و شکستگی آنها به خودی خود بهبود می‌یابد.
همچنین در مواقعی که شکستگیهای استخوان‌ها بهم نزدیک نبوده و سطحی هستند؛ احتمالا محل آسیب دیده به خودی خود بهبود می‌یابند. در مقابل ممکن است بیمار شکستگی‌ها‌یی داشته باشد که بسیار شدید باشد و یا به دلیل آسیب‌ها‌ی جدی به اندام‌های داخلی بیمار، نیاز به جراحی وجود داشته باشد.
تشخیص نوع شکستگی و انتخاب روش درمانی آن صرفا بنا به تشخیص پزشک معالج امکان‌پذیر می‌باشد.
درمان شکستگی لگن بدون جراحی
اگر شکستگی لگن منجر به جابه‌جایی استخوان‌ها نشده باشد و بخش‌های مختلف و آسیب‌دیده استخوان در جای خود باقی مانده باشند؛ ممکن است درمان‌های غیرتهاجمی زیر برای سرعت بخشیدن به بهبودی بیمار توسط پزشک متخصص توصیه شوند.
- اصلاح فعالیت
- تحریک الکترونیکی و اولتراسونیک استخوان
- فیزیوتراپی
- داروهای ضد درد
فیزیوتراپی و باز توانی
همانطور که اشاره شد؛ یکی از روشهای غیرتهاجمی درمان انواع شکستگیهای لگن، انجام فیزیوتراپی تحت نظر یک پزشک متخصص است. این متخصصان معمولا پس از اینکه آسیب‌دیدگی استخوان لگن شروع به بهبودی کرد؛ از یک گروه از تمرینات خاص برای تسریع این روند استفاده می‌کنند. این تمرینات ورزشی علمی، دقیق و حساب شده به نوعی عمل بازتوانی را انجام می‌دهند و به حفظ دامنه حرکتی بدن و بهبود قدرت مفاصل و عضلات اطراف آن کمک می‌کنند. به عنوان مثال، بالا آوردن ساق پا و کشش همسترینگ می‌تواند از ضعیف شدن یا سفت شدن ماهیچه‌های همسترینگ و وارد آمدن فشار و وزن بیش از حد به استخوان آسیب دیده جلوگیری کند.
فیزیوتراپی در منزل همچنین ممکن است به بهبود شکستگی، نسبت به زمانی که بی‌تحرک هستید بیشتر کمک کند. به طور کلی ورزش کردن و تحرک داشتن، جریان خون را افزایش می‌دهد. همانطور که می‌دانید خون پر از اکسیژن و مواد مغذی است. بنابراین ورزش به معنی رسیدن اکسیژن و مواد مغذی بیشتر به قسمت‌های آسیب دیده استخوان است.
اغلب پزشکان، به خصوص به بیماران مسن توصیه می‌کنند که بعد از جراحی و باز کردن گچ و آتل نیز از این درمان بسیار سودمند برای بهبودی سریع‌تر استخوان استفاده کنند. انجام این ورزش‌ها و درمان‌های علمی می‌تواند به بیمار کمک کند که سریع‌تر به فعالیت‌های عادی و روزمره زندگی خود بازگردد. ضمن اینکه فیزیوتراپی ماهیچه‌های پا، پشت و شکم را نیز تقویت می‌کند. فیزیوتراپی می‌تواند انعطاف‌پذیری عضلات که به دلیل استفاده از گچ و آتل کاهش پیدا کرده است را افزایش دهد. همچنین می‌تواند دامنه حرکتی مفصل آسیب‌دیده را نیز بازیابی کند. تعداد جلساتی فیزیوتراپی که برای بازگشت به فعالیت‌های عادی نیاز دارید؛ بستگی به محل و وسعت آسیب‌دیدگی و مدت زمانی دارد که شکستگی را بدون درمان رها کرده‌اید.
مراقبت از بیمار مبتلا به شکستگی لگن در منزل
استراحت در رختخواب و استفاده از مسکن تنها درمان تجویز شده طی 2 تا 3 روز اول شکستگی لگن در شرایط خفیف است. به این منظور با استراحت کردن دامنه فعالیت خود را کم کنید تا درد شما کاهش یابد. در این مدت استفاده از حمام و وعده‌ها‌ی غذایی مفید به شما در بهبود زود هنگام کمک خواهد کرد.
استفاده از لگن ممکن است آسان‌تر از برخاستن برای استفاده از سرویس بهداشتی باشد. اما در اسرع وقت نشستن یا پیاده‌روی را شروع کنید تا از بروز مشکلات مرتبط با استراحت طولانی مدت در رختخواب مانند ضعف عضلانی، سفتی و درد کمر، لخته شدن خون در پاها و… جلوگیری کنید. استفاده از واکر و یا عصا در چند هفته اول راه رفتن کار را برای بیمار آسان‌تر می‌کند.
در طی 2 روز اول پس از آسیب‌دیدگی احتمالا تورم موضعی و کبودی روی پوست روی لگن وجود دارد. در این مدت برای کاهش تورم و درد، هر 1 تا 2 ساعت یکبار یک کیسه یخ را به مدت 20 دقیقه روی قسمت دردناک بگذارید.
برای تهیه کیسه یخ، مکعب‌ها‌ی یخ را در یک کیسه پلاستیکی قرار دهید و درب آن را خوب ببندید. کیسه یخ را در یک حوله یا پارچه تمیز و نازک بپیچید و سپس روی موضع دردناک بگذارید. هرگز یخ یا کیسه یخ را مستقیما روی پوست خود قرار ندهید.
برای کنترل درد داروهای مسکن را طبق دستور مصرف کنید.
اگر درد شما به مرور زمان کمتر نشد می‌توانید با پزشک خود تماس بگیرید. در این شرایط تغییر دوز داروی فعلی یا استفاده از داروی قوی‌تر ممکن است لازم باشد. اگر به بیماری مزمن کبدی یا کلیوی مبتلا هستید؛ قبل از استفاده از مسکن به پزشک خود اطلاع دهید.
مراقبت از بیمار مبتلا به شکستگی لگن در بیمارستان
مدت زمانی که بیماران مبتلا به شکستگی لگن در بیمارستان بستری می‌شوند؛ به شرایط جسمی و حرکتی آنها بستگی دارد. اما به طور معمول در شکستگیهای شدید و ناپایدار لگن، بین یک تا دو هفته پس از جراحی می‌بایست بیمار در بیمارستان بستری باشد.
شواهد و تحقیقات در این زمینه نشان داده‌اند که جراحی فوری به همراه برنامه توانبخشی که بلافاصله پس از جراحی آغاز شود؛ می‌تواند سرعت بهبودی بیمار را افزایش دهد.
مراکز مراقبتی و پرستاری با بهره‌مندی از تیم پزشکی و پرستاری مجرب می‌توانند به همه افراد در تمام سنین که در اثر تصادف، بیماری یا پیری دچار شکستگی لگن شده‌اند و حال قادر به مراقبت و انجام امور روزمره خود نیستند کمک کند تا امور مراقبتی و روزمره خود را به بهترین نحوه انجام دهند.
-